March 31, 2011

«კარგის მქნელი კაცი ბოლოს არ წახდების.»


 
  
დ.ზ. ჩქოტუა, რუსთაველის პოემის გმირები და მათი მსოფლმხედველობა:
      
1.  «ვეფხისტყაოსნის» გმირები :


        იმ დღეებში, როდესაც ჩვენს თვალწინ ხდება უდიდესი ისტორიული მოვლენები,როდესაც იცვლება საზღვარი ძველსა და ახალ ცხოვრებას შორის და ყოველი ერის წინაშე იხსნება ფართო ჰორიზონტი თვითგამორკვევისთვის,
ჩვენ,ქართველებმა, უპირველეს ყოვლისა უნდა გავიხსენოთ მწერალი რუსთაველი, რომელმაც მრავალი საუკუნის წინ თავისი ხალხის სულში ააგიზგიზა წმინდა ცეცხლი,აზიარა ერი კაცობრიობის უმაღლეს ინტერესებს და გადაარჩინა იგი სულიერ და ეროვნულ გადაგვარებას. გავიხსენოთ ის დიადი როლიც რაც შეასრულა ქართველი ერის სულიერ განვითარებაში მისმა უკვდავმა ქმნილებამ.


               მე, როგორც ძველი ინტელიგენტური თაობის ერთ წარმომადგენელს მსურს გაგიზიაროთ ამ დიად ნაწარმოებთან მრავალწლიანი ურთიერთობისას შემუშავებული აზრები,აღძრული გრძნობები და განცდები.


           (გამოტოვებულია)


         მცირე ასაკიდან მაქვს ურთიერთობა ამ დიად ნაწარმოებთან: თავიდან მე ვისმენ მას ჩემს მშობელთა სახლში;მოგვიანებით მე თვითონ ვიწყებ კითხვას. ვუბრუნდები მას მრავალჯერ და ვსწავლობ ზეპირად; კვლავ ვკითხულობ, გადავიკითხავ და ა.შ. დღევანდელ დღემდე თითქმის სამოცი წლის განმავლობაში. მიუხედავად ამისა შთაბეჭდილებათა ძალა ამ მუდმივი კითხვის გამო არა თუ არ კლებულობს, არამედ თითქოს უფრო იზრდება. ვამბობ რა ამას ვიმედოვნებ რომ გამოვხატავ ყოველი წიგნიერი ქართველის ( რა თქმა უნდა ჩემი თაობის ადამიანების) და ვფიქრობ რომ მთელი ქართველი ხალხის განცდებს, ხალხისა რომელიც უკვე მთელი შვიდასი წლის მანძილზე განიცდის იგივეს.


             მხოლოდ ეს გარემოება სრულებით საკმარისი იქნებოდა იმისთვის რომ «ვეფხისტყაოსნის» ავტორს მიენიჭოს ყველაზე საპატიო ადგილი დიდ მხატვართა შორის, მაგრამ თუ ეს აქამდე არ მომხდარა, არ მომხდარა იმიტომ რომ მისი არ ესმით არა მხოლოდ მის სამშობლოს გარეთ, არამედ თვითონ სამშბლოშიც. ეს გასაგებიცაა. პოემაში ასასახული სამყაროს განცდა, სამყაროსი რომელიც ჩვენი სახელგანთქმული ვარძიის ტაძრის მსგავსად საუკუნეთა შრეების ქვეშ არის მოქცეული, მისი გაცოცხლება, იმდროინდელ საზოგადოებაში გაბატონებული აზრებისა და იდეების ამეტყველება ჩვენთვის, XX საუკუნის ადამიანებისათვის გასაგებ ენაზე,როგორც მის შიგნით ისე მის გარეთ არსებულ პოლიტიკურ და სოციალურ ურთიერთობათა ნათელყოფა იმ ეპოქაზე ჩვენი მწირი ცოდნის პირობებში თითქმის განუხორციელებელია. მეტიც, ჩვენ დღემდე არა გვაქვს უეჭველი ისტორიული მონაცემები ჩვენი დიდი მწერლის პიროვნებისა და ნაწარმოების შექმნის დროის შესახებ. ამიტომ « ვეფხისტყაოსნის» შესწავლის ერთად-ერთ წყაროდ დღემდე მხოლოდ მასში მოპოვებული ფაქტები გვხვდება.


           ცნობილია რომ «ვეფხისტყაოსნის» ქარგას წარმოადგენს ორი არაჩვეულებრივი პიროვნების მგზნებარე სიყვარული და მათი უდიდესი ტანჯვა ამ სიყვარულის განხორციელების გზაზე. ადამიანის ცხოვრების ამ მუდმივი თანამგზავრების (სიყვარულისა და ტანჯვის) შეუდარებელი მხატვრული ასახვა ამ ნაწარმოებს აქცევს უმაღლესი ესთეტიკური ტკბობის უკვდავ და უშრეტ წყაროდ. მაგრამ ჩვენი აზრით არა მხოლოდ ეს მხარე აქცევს «ვეფხისტყაოსანს» დიად და უკვდავ ნაწარმოებად, არამედ მის საფუძველში ჩადებული იდეა . ფაბულა ავტორისათვის თითქოს ამ იდეის გამოხატვის საშუალებაა, იარაღია. პოემის ეს ორივე მხარე, ესთეტიკური და იდეური, აკავშირებს «ვეფხისტყაოსანს როგორც წინამორბედ ლიტერატურულ ნაწარმოებებთან ისე ხალხურ ეპოსთან რომლის მსოფლმხედველობამაც პოემაში ნახა შემდგომი ფილოსოფიური დასაბუთება.


                პოემის მთავარი გმირი ტარიელი  ადამიანის ჯიშის უმაღლესი ტიპია უეჭველად. ის ისევე გამოირჩევა უბრალო ადამიანთა მასისგან როგორც ლომი და ვეფხვი, რომლებთანაც უყვარს მას საკუთარი თავისა და სატრფოს შედარება,
გამოირჩევიან თავის ზოოლოგიურ ჯგუფში. თავისი ფიზიკური სრულყოფილებით-
-სილამაზითა და  ძალით-ტარიელი მკითხველზე ახდენს ზეადამიანის შთაბეჭდილებას, მაგრამ იგი ხალხური ეპოსის გმირი არაა. იგი არ გამოხატავს სტიქიურ ძალას, რასაც გამოახატავდა ქართულ ლიტერატურაში XII საუკუნის მწერლის მოსე ხონელის გმირი ამირან დარეჯანის ძე. გმირები ეკუთვნიან სხვადასხვა, ერთმანეთისგან შორს მდგარ კულტურულ ეპოქებს და მკვეთრად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან როგორც ფიზიკურად ისე აქტიურობის ფსიქოლოგიური მოტივებით. მაშინ როდესაც ამირან დარეჯანის ძისათვის აქტიურობის მთავარ მოტივს წარმოადგენს დიდების, გმირობათა წყურვილი და სხვების თავისი ნებისადმი დამორჩილების სურვილი ტარიელისთვის აქტიურობის იმპულსს წარმოადგენს მგზნებარე, მთელი მისი არსების მომცველი სიყვარული ნესტან-დარეჯანისადმი და ამ სიყვარულის განხორციელება იქცევა მისთვის სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხად. ამირან დარეჯანის ძისათვის ეს მოტივი სრულებით არ არსებობს. იგი მიწვეულია რა მეფის კარზე სამსახურისთვის ერკინება სხვადასხვა რაინდებს, იდენს გმირობებს რათა საცოლეები მოუპოვოს თავის უფლისწულებს. უჩვეულო გმირობათა ჩადენის, მათ შორის დევთა დამარცხებისა და ჯადოსნური ხასიათის წინააღმდეგობათა დაძლევის შემდეგ იგი თვითონაც ქორწინდება, მაგრამ ქორწინდება არა იმიტომ რომ უყვარს თავისი საბედო არამედ გამარჯვებულის უფლების ძალით. ამასთან ირკვევა რომ მის მიერ დაძლეული ყველა წინააღმდეგობა მეფის ასულთა მიერ ხელის მაძიებლებისადმი წარდგენილი გამოცდა იყო. ამდენად მეფის მშვენიერ ასულთა მიერ გმირობის მოთხოვნას უეჭველად ჰქონდა სქესობრივი შერჩევის ხასიათი. ეს როგორც ჩანს იმ შორეული ეპოქის წესი იყო რომელსაც ეკუთვნოდა თქმულება ამირან დარეჯანის ძის შესახებ. ნესტან-დარეჯანისა და თინათინის მიერ მოთხოვნა გმირობისა მათი თაყვანისმცემლებისთვის წარმოადგენს ამ წესის გამოძახილს.


      აქ უნდა შევჩერდეთ და ყურადღება მივაქციოთ ჩვენთვის საინტერესო საკითხისთვის მნიშვნელოვან ფაქტს. ამირან დარეჯანის ძე (ჩვეულებრივი)  ქართული გენეალოგიის საპირისპიროდ ცნობილია როგორც დედის და არა მამის შვილი. ეს გარემოება მიუთითებს იმაზე რომ მოსე ხონელის მიერ ლიტერატურულ ფორმაში გამოკვეთილი თქმულება განეკუთვნება ხალხური ცხოვრების ეგრეთ წოდებულ მატრიარქატის პერიოდს როდესაც ოჯახისა და გვარის უფროსი იყო ქალი და არა მამაკაცი რომელიც მხოლოდ სტუმარი იყო მისი შვილების დედასთან. სიტყვა დარეჯანი როგორც ქალის სახელი უხსოვარი დროიდან იხმარებოდა ქართველი ხალხის მიერ და დღესაც განაგრძობს არსებობას. მას იყენებენ როგორც ისტორიული პირები ისე უბრალო მოკვდავნი როგორც საქართველოში ისე მონათესავე ხალხებში. ასეთია მაგალითად სამეგრელოში გავრცელებული სახელი დარჯა. ამიტომ «ვეფხისტყაოსნის» მთავარი ქალი გმირის სახელი არაა ნასესხები ავტორის მიერ სპარსულიდან. ის აღებულია ხალხური მეტყველებიდან სადაც ის უხსოვარი დროიდან იხმარებოდა. რაც შეეხება თვითონ სიტყვა ნესტან-დარეჯანს,იგი გრამატიკული თვალსაზრისით რთულია. ნესტანი აქ როგორც ჩანს სხვაა თუ სიტყვა დარეჯანის ეპითეტი და, მაგრამ მისი მნიშვნელობა თანამედროვე ენაში დაკაგულია. ასეთი უკანდახევის შემდეგ ისევ დავუბრუნდეთ ჩვენს გმირთა შედარებას.


          თუ ტარიელის ფიზიკურ ძალას ჩვენ შევხედავთ როგორც ამირან დარეჯანის ძის სტიქიური ძალის შერბილებულ ნაირსახეობას, მისი სახით ჩვენ მივიღებთ უზარმაზარ ნაბიჯს ქართული ლიტერატურის ევოლუციაში ვინაიდან ტარიელს მთელ მის ფიზიკურ სრულყოფილებასთან ერთად ახასიათებს სილამაზის თაყვანისცემაც. იგი რომანის ნამდვილი გმირია, «ვეფხისტყაოსანი» კი ნამდვილი რომანია. ეს გარემოება, პოემის რომანტიული ხასიათი, აახლოებს ტარიელს რამისთან, სპარსულიდან ნათარგმნი « ვისრამიანის» გმირთან როგორც გრძნობათა ძალით ისე მათ გამოვლენათა ხასიათით. ცნობილია რომ ნესტან-დარეჯანის დანახვისას ტარიელმა დაკარგა გონება როგორც ელექტრონის ძლიერი დარტყმის შედეგად. ამით მან შეაშინა მეფე ფარსადანი, დედოფალი და თვითონ სამი დღე იმყოფებოდა სიკვდილ-სისცოცხლეს შორის. ზუსტად იგივე ემართება « ვისრამიანის» გმირ რამის რომელიც განსაკუთრებულ გარემოებებში ვისის სახის დანახვისას ჩამოვარდა ცხენიდან და დიდი ხანი ეგდო უგონოდ ისე რომ დამსწრეთაგან ვერავინ მიხვდა ამის მიზეზს. ტარიელი და ნესტან-დარეჯანი ბავშვობაში იზრდებოდნენ ერთად. ერთად გატარებულ დროს განვითარებული გრძნობებიდან,სიმპატიიდან და ერთმანეთისადმი ბავშვური სწრაფვიდან იბადება მათი მგზნებარე სიყვარული. ვისი და რამიც ბავშვობაში ერთად იზრდებიან და დაშორებულნი კრიტიკული ასაკის დადგომისას, ტარიელისა და ნესტან-დარეჯანის მსგავსად,ხვდებიან ერთმანეთს განსაკუთრებულ ვითარებაში. ამასთან, მათი სიყვარულის კატასტროფული გამოვლენისას, შუამავლად ვისსა და რამს შორის გვევლინება ვისის ძიძა, ხოლო ტარიელსა და ნესტან-დარეჯანს შორის ამ უკანასკნელის მსახური, სახელგანთქმული ასმათი.


                 ჩვენი აზრით ყოველივე ეს არაა ორივე რომანის ფაბულათა შემთხვევითი მსგავსება. ის მიუთითებს იმაზე რომ რუსთაველის დიდი ნაწარმოები «ვეფხისტყაოსანი» ქართული კულტურის განვითარებაში არ დგას ცალკე. იგი თვით პოემის ბოლოსიტყვაობაში ჩამოთვლილ ნაწარმოებებთან მემკვიდრეობით კავშირში იმყოფება. ცნობილია რომ პოემაში ნახსენები ყოველი ავტორი აქებს და ადიდებს საკუთარ და თავისი ეპოქის იდეალს: მოსე ხონელი-ეპიური გმირი ამირან დარეჯანის ძის სტიქიურ ძალასა და მის მიერ დევების დამარცხებას, « ვისრამიანის» ავტორი-რამის მგზნებარე სიყვარულს ვისისადმი და მათ ტანჯვას, შავთელი- მეფე დავითის შეუდარებელ სიმამაცესა და გონებას, თამარ მეფის სახელმწიფოებრივ სიბრძნესა და ფიზიკურ და სულიერ სრულყოფილებას. -უკვდავი « ვეფხისტყაოსნის» ავტორმა კი  თავისი გმირების სახის შექმნით სინთეზურად, მაღალი მხატვრული ფორმით გამოხატა ყველა ეს იდეალი. ამავე დროს იგი ცხოვრებისა და ცხოვრების აზრის ახალი ფილოსოფიური გაგების მოციქულია. ყოველივე ეს მას აკავშირებს ხალხურ ეპოსთან. ყოველივე ამის ცხადსაყოფად ჩვენ მოკლედ დავახასიათებთ ჩვენს ხალხურ ეპოსს.


     ქართულ ხალხურ ეპოსს მთელ სიგრძეზე გასდევს სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლა  ადამიანებსა და დევების სახელით ცნობილ ბოროტი საწყისის წარმომადგენელ კანიბალებს შორის. გამანადგურებელი ომი მათ შორის მიმდინარეობს როგორც მზისქვეშეთში ისე მიწისქვეშა სამყაროში. ეს მითიური არსებები, რომლებიც ადგილს ინაცვლებენ ელვის, ქუხილისა და ღრუბლების მეშვეობით, თავს ესხმიან ადამიანთა დასახლებებს და ანადგურებენ მთელ ოლქებს, იტაცებენ მეფეთა მშვენიერ ასულებს, რომელთაც მალავენ ორი მოძრავი მთის უკან, ორ ზღვას შორის მდებარე კუნძულებზე და მიწისქვეშეთში არსებულ მათ მიუდგომელ საცხოვრებლებში. მათ თავის რაშებზე (მითიურ ცხენებზე) სდევნიან სახალხო გმირები, აუცილებლად უფლისწულები. მრავალი საშინელი საფრთხის და გამოცდის დაძლევის შემდეგ ისინი მიაღწევენ დევების სამკვიდრომდე და მათი დამარცხების შემდეგ ათავისუფლებენ დატყვევებულ ულამაზეს ასულებს რომლებზეც დაბრუნების შემდეგ ქორწინდებიან კიდეც.


     ამ სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლაში ადამიანი თანდათანობით სძლევს დევებს. ისინი  თანდათანობით იხევენ უკან და ამირან დარეჯანის ძის გამოჩენასთან ერთად ისინი საბოლოოდ მარცხდებიან. დევები არა მხოლოდ აღარ ესხმიან თავს ადამიანის საცხოვრებლებს არამედ ცდილობენ თავი შორს დაიჭირონ მათგან, ხოლო მათი უკანასკნელი ნაშთი, რომელიც იმალებოდა დაუსახლებელი მხარის ველური მთების გამოქვაბულში, მოსპო ტარიელმა. ტარიელი ასმათთან ერთად სახლდება დევებისთვის წართმეულ გამოქვაბულში. დევები გაქრნენ, მაგრამ მათ მიერ კაცობრიობის ცხოვრებაში შეტანილი ავადმყოფობა დამკვიდრდა ადამიანთა სულებში. ადამიანმა, ამ მხრივ ქალები პიონერები იყვნენ, დაიწყო დევების ჯადოსნურ ხელოვნებათა ათვისება და ბოლოს იქცა ბოროტების იარაღად. ხალხს გამოეყო ადამიანთა, ჯადოსნობის (მზაკვრობა ან მეგრული მაზაკვალობა) მცოდნეთა მთელი კლასი, რომლის მეთაურია როკაპი ან როპაპი, ჯაჭვით მიბმული კავკასიონის ერთ-ერთ უმაღლეს მწვერვალზე აღმართულ სვეტზე, უეჭველად დევური ბუნებისა როგორც არაადამიანურად შემზარავი გარეგნობით ისე კანიბალური მიდრეკილებებით. მას, იგი ქალია, თაყვანისმცემლები უძღვნიან ადამიანის გულს. წელიწადში ერთხელ, კერძოდ 14-15 აგვისტოს ღამეს, მისი თაყვანისმცემლები მიემართებიან «ტაბაკონაში» ( როკაპის საბინადროში), თან მიაქვთ ძღვენი ყოველივე საუკეთესოსგან, რაც ადამიანებს აქვთ, მცირეწლოვანთა სიცოცხლის და ჯანმრთელობის ჩათვლით. აქ როკაპის თაყვანისმცემლები აღსარებას ეუბნებიან და იღებენ რა მოწონებას ბოროტ საქმეებში მათი გულმოდგინეობის ან გაკილვას უმოქმედობის გამო, ისინი მონაწილეობას იღებენ ღამის საშინელ ვაკხანალიაში. გათენებისას კი ისინი ქრებიან. ხალხური წარმოდგენა კონკრეტულად ასე წარმოიდგენს დევების მემკვიდრეებს. «ვეფხისტყაოსანში» კი ასეთად უნდა უნდა ჩაითვალოს ქაჯთა მთელი სამეფო. მათ იმდენად სრულყოფილად აითვისეს დევთა ჯადოსნობა რომ შეუძლიათ სურვილისამებრ ძლიერი ქარებისა და საზღვაო მღელვარების გამოწვევა, მზის შუქის დაბნელება და მტრის დაბრმავება.  აი ამ ქაჯებთან მოხვდა იდუმალი გზით ტყვედ მშვენიერი ნესტანი და ეწამება მათ მიუდგომელ ციხე-სიმაგრეში. აქედან ანთავისუფლებენ მას ტარიელი და მისი მეგობრები; ავთანდილი და ფრიდონი.


            ამ ელემენტთა გარდა სხვა ნიშნებიც მიუთითებენ «ვეფხისტყაოსნის» კავშირზე ამ ეპოსთან. ზემოთქმულიდან იოლი შესამჩნევია რომ ხალხური ეპოსის დევებთან მებრძოლი ყველა გმირი, განსაკუთრებით პირველი პერიოდისა, ამირან დარეჯანის ძის გამოჩენამდე აუცილებლად მეფისწულია. იგი თავის რაშზე ამხედრებული სდევნის დევებს და ტყვეობიდან ათავისუფლებს მეფის მზეთუნახავ ასულს. ტარიელიც მეფისწულია, თავის ელვისებრ შავ ტაიჭზე ის დაეძებს არა მეფის შემთხვევით გატაცებულ ასულს არამედ დევების მემკვიდრე ქაჯებთან ტყვედ მოხვედრილ თავის სატრფო ნესტან-დარეჯანს.
ტარიელის ავთანდილთან, პოემაში აღწერილი გამარჯვების უშუალო შემოქმედთან, დაახლოებაც ატარებს ხალხური ეპოსის ხერხების უეჭველ კვალს.


              ხალხური ეპოსის გმირი ნადირობისას ზოგჯერ ხვდება უცნაურ ცხოველს, ჩვეულებრივ ოქროს რქებიან შველს. მას სურს შველის ცოცხლად შეპყრობა და მისდევს ნადირს; შველი სულ უფრო და უფრო შორს მიდის. მეფისწული მიჰყვება მას. ბოლოს და ბოლოს შველი გაიტყუებს მონადირეს ძალიან შორს და ქრება. გმირი აღმოჩნდება დევის სასახლის წინ. იქ ტყვეობაში იტანჯება მეფის მზეთუნახავი ასული. მეფისწული მოჰკლავს დევს, ათავისუფლებს ქალწულს და დაბრუნებისას ქორწინდება მასზე.


            სრულებით ანალოგიური ხასიათისაა მეფე როსტევანის შეხვედრა ნადირობისას იდუმალ, ვეფხვის ტყავ მოსხმულ ახალგაზრდასთან, რომელიც ღრმა მელანქოლიით მოცული იჯდა წყალთან და ღვრიდა ცრემლის მდინარეებს. როდესაც ეს იდუმალი ჭაბუკი გამოყვანილი იქნა მდგომარეობიდან მეფის მსახურთა მიერ, რომელთაც სურდათ მისი ბატონთან მიყვანა, იგი წამოდგა, გაისწორა საჭურველი და ცხენზე შემჯდარი მეორე მხარეს გაემართა,. დაასახიჩრა რა მისი შეპყრობის მსურველი მეფის მსახურები, იგი როგორც დემონი, უეცრად ყველას თვალწინ გაჰქრა. როგორც ცნობილია ეს იდუმალი შეხვედრა იქცა მეფე როსტევანის დიდი   მწუხარების საბაბად. როსტევანს მისტიკური განწყობა დაეუფლა, რაც იქცა ტარიელისა და ავთანდილის დაახლოების და ნესტან-დარეჯანის ქაჯთა ტყვეობიდან დახსნის საბაბად. მეფე როსტევანისა და იდუმალი ჭაბუკის შეხვედრის მთელი ეს სცენა ჩვენის აზრით «ვეფხისტყაოსნის» ავტორმა ამირან დარეჯანიანიდან აიღო...


            როგორც დავინახეთ ქართული ხალხური ეპოსის მოკლე დახასიათებიდან,
ადამიანი ებრძვის ბოროტი საწყისის წარმომადგენლებს-დევებს, მაგრამ ამ ბრძოლაში ადამიანი როგორც ღვთაებრივი სიმართლის მატარებელი არა უბრალოდ მოკვდავი, არა ბრბოდან გამოსული კაცი არამედ ღვთაებრივი ნიშნით აღბეჭდილი ცის რჩეულია, ერთი სიტყვით «გმირია» ამ სიტყვის უმაღლესი მნიშვნელობით.


    როგორც ამას შემდგომში დავინახავთ ზუსტად ასეთი ხასიათისა არიან «ვეფხისტყაოსნის» გმირები: ყველა ისინი ადამიანური რასის უმაღლესი, ზეადამიანთან მიახლოებული წარმომადგენლები არიან. მათ მიაღწიეს ფიზიკურ და სულიერ სრულყოფილებას და, როგორც ასეთნი, ხალხური ეპოსის გმირთა განვითარების შემდგომ საფეხურს წარმოადგენენ. ამ თვალსაზრისით ტარიელი, რომელმაც შეინარჩუნა ეპიკურ გმირთა მითიურობის ზოგიერთი თვისება,
გარდამავალი საფეხურია, შემაკავშირებელი რგოლია ეპიკური და სრულებით რეალური ადამიანური გმირებისა რომელთაც აქვთ ადამიანური ბუნების უმაღლესად განვითარებული ფიზიკური და სულიერი ძალები. ასეთად პოემაში ავთანდილი და, ნაწილობრივ, თინათინი წარმოგვიდგებიან.


            ამდენად პოემაში ეპიკური გმირების ადგილს რეალური გმირები იკავებენ . მაგრამ ხალხი რჩება თავისი თავის ერთგული და მიჩვეული კონკრეტულად წარმოდგენილ თავისი აზრებისა და იდეებისათვის მითიური თვისებების მინიჭებას. მან თავისი საყვარელი ეპიკური გმირების, დევების დამამარცხებელთა და ურჩხულებთან მებრძოლთა იდეა და ატრიბუტები გადაიტანა ახალი კულტურული ეპოქის გმირზე, ასევე ურჩხულებთან მებრძოლ წმინდა გიორგიზე რომელსაც ირჩევს ბოროტ ძალთაგან თავის მფარველად და რომლის კულტმაც ქართველ და მის მონათესავე ხალხებში დაჩრდილა არა მარტო სხვა ქრისტიან წმინდანთა არამედ, შეიძლება ითქვას, რომ თვით ქრისტეს კულტი.


          ქართული ხალხური ეპოსის მიერ ირანული სამყაროდან ნასესხები და « ვეფხისტყაოსანში» ფილოსოფიურად განზოგადებული დუალისტური შეხედულება სამყაროზე არც იმდენად უცხოა თანამედროვე კულტურული კაცობრიობისთვის,
როგორც ეს ერთის შეხედვით სჩანს. შეხედულება მსოფლიოში ორი საწყისის ბრძოლის თაობაზე, როგორც ცნობილია, საფუძვლად უდევს ქრისტიანულ სწავლებას და მასში ყველაზე გამოჩენილი ადგილი უკავია. მაგრამ ქართულ ხალხურ ეპოსში და შემდეგ «ვეფხისტყაოსანში» ამ შეხედულებამ უფრო წმინდა სახით შეინარჩუნა თავისი თავდაპირველი ირანული ხასიათი ვიდრე ქრისტიანობაში  სადაც ორივე საწყისის (სიკეთისა და ბოროტების) შემოქმედად გვევლინება უზენაესი არსი, ღმერთი. ირანული თვალსაზრისითა და «ვეფხისტყაოსნის» გმირთა აზრით კი ისინი წარმოდგებიან დაპირისპირებული, ერთმანეთის გამომრიცხველი საწყისებიდან, რადგანაც,როგორც ამტკიცებს თინათინი, ღმერთი, სიკეთის შემოქმედი, ვერ შეჰქმნიდა ბოროტებას :


   « ბოროტი-მცა რად შეექმნა სიკეთისა შემოქმედსა?» (73)


                     ამდენად სიკეთე და ბოროტება ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი წარმოშობისა არიან და როგორც უკიდურესი ანტაგონისტები ებრძვიან ერთმანეთს. თანამედროვე ფილოსოფიური მოძღვრებებიც სიცოცხლის აზრის თაობაზე, პესიმისტთა შეხედულებები შოპენჰაუერის მეთაურობით, ევოლუციური თეორიიდან გამომდინარე რეალისტური შეხედულება და დიდი ტოლსტოის «ბოროტისადმი წინააღმდეგობის გაუწევლობის» ქადაგება ამოდიან ფარული დუალისტური შეხედულებიდან. ყველა ეს  შეხედულება სიცოცხლეზე, « ბოროტებისადმი წინააღმდეგობის გაუწევლობის» გარდა, ე.ი. პესიმისტური და რეალისტური, დაედო საფუძვლად « ვეფხისტყაოსნის» ფილოსოფიურ ნაწილს.  ამაზე საუბარი შემდგომ თავში გვექნება ( შემდეგი თავი, «ვეფხისტყაოსნის» გმირთა მსოფლმხედველობა, იქნება).


            
          










            

March 30, 2011

კაკი


მგლის სიმღერა (კელტური ვერსია)


Wolf song,celtic version


კაი ყმა, რუსთველოლოგი დავით ზურაბის ძე ჩქოტუა

ილორის წმინდა გიორგის სასწაულების ხატი


კაი ყმა, რომანოვების მიერ გატანჯული ქართველ-აფხაზი მოაზროვნე და მოღვაწე დავით ზურაბის ძე ჩქოტუა, რუსთველოლოგი, ის გადასახლებაშიც რუსთაველზე და მის პოემაზე ფიქრობდა.


  სიმონ ჯანაშია
 «დავით ჩქოტუა და მისი ნარკვევები რუსთაველის პოემის შესახებ"
(გამოქვეყნდა რუსულ ენაზე  «ვეფხისტყაოსანის 750 წლისთავისადმი მიძღვნილ კრებულში «რუსთაველის კრებული»,ტფილისი,1938 წ.თარგმნა გ.მარჯანიშვილმა).


            დავით ზურაბის ძე ჩქოტუა, წინამდებარე დოკუმენტის ავტორი, აფხაზი, დაიბადა 1849 წელს სამურზაყანოში, სოფ. საბერიოში. მიიღო რა შინაური დაწყებითი განათლება,მან დაასრულა საშუალო
სასწავლებელი და ერთ-ერთი პირველთაგანი აფხაზთა შორის შევიდა უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტზე. 1875 წელს დ.ჩქოტუას უნდა დაემთავრებინა ყოფ. პეტერბურგის უნივერსიტეტის მითითებული ფაკულტეტი,მაგრამ რადგანაც უკანასკნელი გამოცდა წარუმატებლად დასრულდა,გადასდო ეს უკანასკნელი შემდგომი წლისათვის და დასთანხმდა ცნობილი გიორგი მიხეილის ძე შარვაშიძის წინადადებას თავის თავზე აეღო შარვაშიძეთა  აღმოსავლეთ საქართველოში არსებული მამულის მოვლა-პატრონობა. ამ მიზნით იგი თბილისში გადავიდა საცხოვრებლად.  1876 წელს მას დააბრალეს გიორგი შარვაშიძის ცოლის დის ნინო ანდრეევსკაიას მკვლელობა (სინამდვილეში იგი მტკვარში ბანაობისას დაიხრჩო) და დააპატიმრეს. 1878 წლის 5 მარტს, მიუხედავად იმისა რომ სასამართლოს არ გააჩნდა არავითარი ფაქტობრივი მასალა ჩქოტუას წინააღმდეგ,უმაღლესი ხელისუფლების ინსპირაციით მას მიუსაჯეს უფლებათა აყრა, ოცწლიანი კატორღა და სამუდამო გადასახლება. პროცესის ანგარიშის გაცნობა დამაჯერებლად აჩვენებს ობიექტურ მკითხველს თუ რამდენად უდანაშაულონი იყვნენ ბრალდებულნი და რამდენად ამაზრზენად ტენდენციურად იყო შეთითხნილი მთელი ეს საქმე მეფის სატრაპთა მიერ. თვით სასამართლოზე ითქვა და ჩვენც გვაქვს უფლება ვამტკიცოთ რომ განაჩენი არსებითად გიორგი შარვაშიძის წინააღმდეგ იყო მიმართული. საქმის მთავარ სულისჩამდგმელს, კავკასიის მეფისნაცვალს, დიდ მთავარ მიხეილ ნიკოლოზის ძეს ამისათვის საკუთარი საფუძველი ჰქონდა. სწორედ მან გადააყენა აფხაზეთის უკანასკნელი მთავარი მიხეილ შარვაშიძე,გიორგის მამა, და გადაასახლა იგი რუსეთში ( 1864 წ.),სადაც პოლიციის მეთვალყურეობის ქვეშ მყოფი შარვაშიძე გარდაიცვალა კიდეც. მანვე დიდი სისასტიკით ჩაახშო 1866 წელს აფხაზეთში დაწყებული დიდი სახალხო აჯანყება,რომელიც იყო პასუხი ახლად შემოღებული რუსული მმართველობის მეთოდებზე და რომლის დროსაც ,მცირე ხნით,აფხაზეთის მთავრად გიორგი შარვაშიძე იქნა არჩეული. იმავე მეფისნაცვლის ინიციატივით აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრის ოჯახს ჩამოართვეს მთელი ქონება.
ცხადია რომ მიხეილ ნიკოლოზის ძე გიორგი შარვაშიძეში ხედავდა ბუნებით მტერს. ამას ერთვოდა პირადი ხასიათის ანტიპატია გიორგი  შარვაშიძის მიმართ და ამავე ხასიათის ანტიპატია ანდრეევსკაიასადმი ( მისი მამა მეფისნაცვალი ვორონცოვის ექიმი იყო). რადგანაც ანდრეევსკაია დაიღუპა შარვაშიძის სახლში,სადაც მმართველი იმ დროს გიორგი შარვაშიძის ძუძუმტე და ახლობელი დავით ჩქოტუა იყო ამიტომ «დანაშაულის» ობიექტური პირობები,დახატული ცრუ მოწმეებისა და პოლიციის მიერ, სახეზე» აღმოჩნდა
ახალგაზრდა,ნიჭიერი დავით ჩქოტუას მთელი ცხოვრება გულგრილად იქნა განწირული.შემდგომში სასამართლო გადატანილი იქნა თბილისის სასამართლო პალატაში,სადაც «დამნაშავეს» იცავდა სახელგანთქმული იურისტი,პროფ. ვ.დ. შპასოვიჩი,ხოლო ექსპერტი იყო სასამართლო მედიცინის პროფესორი ი.მ. სოროკინი. ამ უკანასკნელმა ფაქტობრივი მონაცემების საფუძველზე დაასკვნა რომ რომ ნ. ანდრეეევსკაია დაიხრჩო ძალადობრივი სიკვდილის ყოველგვარი კვალის გარეშე.
სპასოვიჩმა თავის ბრწყინვალე სიტყვაში ქვა ქვაზე არ დასტოვა ბრალდებისაგან და ყველა ბრალდებული სრულიად უდანაშაულოდ აღიარა. მიუხედავად ამისა პალატამ ბრალდებულნი დამნაშავეებად მიიჩნია ვინაიდან «ასეთი იყო ზემოდან მოსული მითითება» (ჩქოტუას პირველი დამცველი ორბელიანის ცნობა). თავისი წიგნის წინასიტყვაობაში,ჯერ კიდევ 1893 წ.,ჩქოტუას საქმის თაობაზე სპასოვიჩი წერდა შემდეგს: « ტფილისის საქმის თაობაზე აქამდე ვერ ვიშორებ მტკიცე რწმენას იმისა რომ იგი სამწუხარო შეცდომით დასრულდა,რომ დაზრალდნენ უდანაშაულო ადამიანები,რომლებზედაც მიუთითა შეცდომაში შეყვანილი ხალხის მითქმა-მოთქმამ».
მხოლოდ დიდი ხნის შემდეგ,შესაძლოა 1906 წელს, მოახერხა ღრმად მოხუცებულმა ჩქოტუამ სამშობლოში დაბრუნება.
როგორც წარმოშობით, ისე აღზრდითა და მიმართულებით დავით ჩქოტუა ეკუთვნის ქართულ ფეოდალურ ინტელიგენციას,მის ლიბერალურ ფრთას. ამ მხრივ საინტერესოა მისი კავშირი გიორგი შარვაშიძესთან,რომელიც თვითონ იყო ამ წრის წარმომადგენელი,ნიჭიერი პოეტი და საზოგადოდ საინტერესო პიროვნება. შარვაშიძე და ჩქოტუა არა მხოლოდ ერთი ქვეყნიდან იყვნენ წარმოშობით,ისინი არა მხოლოდ დაკავშირებულნი იყვნენ ერთმანეთთან იმ წესით რომელიც ესოდენ მნიშვნელოვანია მთიელთათვის,არამედ მთელი აღზრდითა და მსოფლმხედველობით ისინი ეკუთვნოდნენ ერთ საზოგადოებრივ-კულტურულ წრეს და შარვაშიძე, როგორც «საეჭვო პიროვნება», დიდი ხნის მანძილზე იდევნებოდა იმპერიის ხელისუფალთა მიერ. მას წართმეული ჰქონდა აფხაზეთში ცხოვრების უფლება. ორივე აღზრდილი იყო მათთვის ძალიან კარგად ნაცნობი ძველი ქართული კულტურის ნიადაგზე. ორივე თანამშრომლობდა გაზეთ «დროებაში»,რომელიც იმხანად (70-ანი წლების დასაწყისი) ყველაზე პროგრესული ორგანო იყო საქართველოში. ჩვენ გვაქვს ლიტერატურული საბუთები რომელთა მიხედვით შეგვიძლია ვამტკიცოთ რომ წინამდებარე ნარკვევში გამოხატული ჩქოტუას შეხედულებები «ვეფხისტყაოსანზე» მეტ-ნაკლებად საერთო იყო მთელი ამ წრისთვის,გ.შარვაშიძემაც სრულყოფილად იცოდა რუსთაველის პოემა და ზეპირად ახდენდა მთელი თავების ციტირებას.
ჩქოტუას შეხედულებები პოემაზე ნაწილობრივ ნაყოფია ევროპის კულტურის თვალსაზრისით მისი ახალი განხილვისა,ნაწილობრივ კი წარმოადგენს ქართული ფეოდალური ინტელიგენციის მოწინავე წრეების თაობათა მიერ შემუშავებული შეხედულებების განმეორებას. ამდენად ჩქოტუას ნარკვევებს უპირველეს ყოვლისა კულტურულ-ისტორიული მნიშვნელობა აქვთ. ისინი საინტერესო მასალას გვაწვდიან იმის შესახებ თუ როგორ ირეკლებოდა ეს უდიდესი ლიტერატურული ძეგლი აღნიშნული სოციალური ფენის შეგნებაში.
«ნარკვევები» დღეისათვის კულტურულ მემკვიდრეობას მიეკუთვნება და ამდენად კრიტიკული ათვისების საგნად უნდა იყოს ქცეული. იმ მოსაზრებათა გარდა,რომელთაც ჩვენ ვერ გავიზიარებთ ვერც მეთოდოლოგიურად და ვერც ფაქტიურად ( განსაკუთრებით თავი 1 და თავი 2-ს ცალკეული ადგილები),ავტორი გამოსთქვამს ისეთ შეხედულებებს,რომელთაც თანამედროვე რუსთველოლოგიამ სერიოზული ანგარიში უნდა გაუწიოს. ასეთია;მაგალითად, მეორე თავის პირველი ორი პარაგრაფი. აქ ავტორი დაკვირვებისა და განზოგადების მაღალ საფეხურს აღწევს.ამიტომ დიდადაა სამწუხარო ის რომ ჯერაც ვერ მოხერხდა თბილისში გამოსაქვეყნებლად გაგზავნილი რუსთველის პოემის ვრცელი გამოკვლევის მიგნება ( შ.ნ.დადიანმა და სხვა ავტორიტეტულმა პირებმა დაადასტურეს რომ დ.ჩქოტუას ჰქონდა ვრცელი გამოკვლევა «ვეფხისტყაოსანზე»,გადასახლებაში შესრულებული მრავალწლიანი შრომის ნაყოფი,რომელმაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ზემოაღნიშნულ პირებზე. ის 1920 წელს ავტორმა გააგზავნა თბილისში,სცენის ქართველ მუშაკთა კავშირში). აქ წარმოდგენილი ნარკვევები, როგორც ჩანს,დაკარგული ნაშრომის მხოლოდ მცირე ნაწილია. ისიც შემთხვევით გადაურჩა განადგურებას. ჩვენ მას მივაგენით გ.რ.ჩქოტუას ოჯახში,როდესაც ვეძებდით მასალებს ზემოდ მოხსენებული სოციალური წრის ისტორიისათვის. ხელნაწერი წარმოადგენდა ნესტისაგან დაზიანებულ ფურცელთა კრებულს. ის დაბეჭდილია მანქანაზე და იყოფა ორ თავად,რომელთაგან პირველის სათაურია «პოემა ვეფხისტყაოსანი და მისი გმირები». მეორეს ეწოდება «ვეფხისტყაოსანის» გმირთა მსოფლმხედველობა».  პირველი სათაურის ქვეშ ფრჩხილებში აღნიშნულია « ზუგდიდში სოფლის მასწავლებელთა ყრილობაზე წაკითხული ლექცია». ცხადი არაა, ეს შენიშვნა ეხება ორივე თავს თუ მხოლოდ პირველს.ყოველ შემთხვევაში ნათელია რომ ხელნაწერი არ წარმოადგენს ლექციის სტენოგრაფიულ ჩანაწერს. ის ლექციის კონსპექტია; პოემის ციტატები ხელითაა ჩაწერილი,შესაძლოა თვითონ ავტორის მიერ. საფიქრებელია,და ამას ამტკიცებენ ხელნაწერის მფლობელებიც, რომ ლექცია წაკითხული იქნა თებერვლის რევოლუციის შემდგომ პერიოდში.
ტექსტში ჩვენ მცირე ცვლილებები შევიტანეთ: ამოვიღეთ ზოგიერთი ადგილი რომელთაც თანამედროვე მკითხველისთვის უკვე აღარა აქვს მნიშვნელობა,ზოგან შევასწორეთ ორთოგრაფიული და სტილისტური შეცდომები (მემანქანემ დაამახინჯა ტექსტი, ხოლო ავტორმა ვერ შენიშნა დაშვებული შეცდომები). ვინაიდან მთელმა სტატიამ მიიღო ზოგადი სათაური, შეიცვალა სათაურთა რედაქციაც. სტატიის სტრუქტურა ხელუხლებელი დარჩა. ამოღებული ადგილები აღნიშნულია სიტყვით «გამოტოვებულია ,ხოლო ჩართული სიტყვები კვადრატულ ფრჩხილებშია მოქცეული. ამას გარდა,ვინაიდან ავტორს არ აღუნიშნავს
«ვეფხისტყაოსნი» ტაეპთა ნუმერაცია, ჩვენ მოვიძიეთ ყველა მის მიერ გამოყენებული ადგილიპოემაში (ტაეპთა ნუმერაცია მითითებულია ი.აბულაძის 1926 წ. გამოცემის შესაბამისად). აქ გაირკვა საინტერესო გარემოება:თითქმის არც ერთი ციტატა არ ემთხვეოდა დაბეჭდილ ტექსტს. უეჭველია რომ ავტორს ციტატები ზეპირად მოჰყავდა....


არსებობს ჩქოტუას სხვა ნაშრომებიც, კერძოდ ბუნებისმეტყველების სფეროდან. იგი ათიოდე წლის წინ გარდაიცვალა საქართველოში, სოფ.ყულისკარში, სადაც ჩვენის ცნობით მას დარჩა პირადი არქივი.
                                                                                                                
მინაწერი: ვ.გ. მაჭავარიანმა ჩვენი ყურადღება მიაქცია ძველი ქართველი ხალხოსანი ეგნატე იოსელიანის ცნობას, მოთავსებულს მის მოგონებებში. იქ იოსელიანი ამბობს რომ «აფხაზი თავადი ჩქოტუა ეხმარებოდა იოსელიანის წრეს ბიბლიოთეკის დაარსებაში" (1866 წ.). უეჭველია რომ აქ საუბარი დავით ჩქოტუაზეა.
                                                                                                     
შენიშვნები :
1.«ქალიშვილ ნ.ე.ანდრეევსკაიას მკვლელობა»,სასამართლო პროცესის ანგარიში,ტფილისი,1878, რუსულ ენაზე;
2.ვ.დ.სპასოვიჩის თხზულებები,სანკტ-პეტერბურგი,1894,რუსულ ენაზე;
3.ს.ჯანაშია,ერთი გვერდი ქართული კულტურის ისტორიიდან, «მიმომხილველი»,ტ.11.
4.დ.ჩქოტუას ერთი წერილი,- « ორი ჩვეულება აფხაზეთში»,დაიბეჭდა «დროებაში» უკვე 1872 წ.,ნომერ 30-ში. ამავე გაზეთში დაიბეჭდა მისი სხვა მასალებიც.
5.ს.ჯანაშია, « ვეხისტყაოსნის» პირველი რუსული თარგმანის გამო», «ლიტერატურული გაზეთი», 1935,30 იანვრის ნომერი.



მთარგმნელის შენიშვნა :
შარვაშიძე-ჩქოტუას წრე თითქმის მთლიანად  განადგურეს ბოლშევიკებმა 1924 წლის აჯანყების შემდეგ. დავით ჩქოტუა გადაურჩა ამ სასაკლაოს,მაგრამ ისეთი ტერორი მეფობდა და ქართველობა იმდენად დაშინებული იყო რომ მისი გარდაცვალების შემდეგ მისმა ახლობლებმა ვერ გაბედეს მისი ღიად დაკრძალვა საბერიოში,მის მშობლიურ სოფელში, სადაც ბოლშევიკებმა დაანგრიეს ჩქოტურების ერთ-ერთი ეკლესია. მისი ცხედარი ენგურზე გადაასვენეს ღამით და დაკრძალეს ისე რომ საფლავის ქვის დადებას მოერიდნენ. ეს საფლავი დიდხანს დაკარგული იყო და ის 1970-ან წლებში მონახა სოხუმის უნივერსიტეტის პრორექტორმა,ბატონმა ოთარ ჭურღულიამ. საფლავის დღევანდელი მდგომარეობა ჩვენთვის უცნობია.  სოფელში დღეს კრემლის სამხედროები ბატონობენ.

 გაგრძელება, დავით ჩქოტუას ტექსტები იქნება...


გაკოტრებული სახელმწიფოები, საქართველოს როგორც სახელმწიფოს გაკოტრების საშიშროებაც.

მალე დავინახავთ რომ სუსტ სახელმწიფოებში მართლმსაჯულების აღსრულებას და წესრიგის დამყარებას შეუდგებიან კერძო ევროპული თუ ამერიკული საზოგადოებები...

სუსტი, «გაკოტრებული», დანგრეული სახელმწიფოები:
ამ ცნებებით საერთაშორისო ინსტიტუტები აღნიშნავენ ქვეყნებს რომლებიც მოითხოვენ დონატორების განსაკუთრებულ ჩარევას.

მაგრამ ამ ცნებების უკან იგულისხმება რეგიონალური არეულობის რისკი.
ყველაზე ტრაღიკული შემთხვევა რა თქმა უნდა სომალია.

20 წლის უკან სომალის სახელმწიფოს ნგრევამ გზა გაუხსნა მუდმივ ქაოსს, სისხლიან კლანურ ომებს, ფუნდამენტალისტური ისლამისტური მოძრაობების ჩარევას და, რა თქმა უნდა, პირატერიას რომელიც ლახავს დასავლელთა ინტერესებს და ზოგჯერ მასხრად იგდებს დასავლელთა სამხედრო უპირატესობას.

March 28, 2011

ფ ა რ ი: საინგილოს ეკლესია–მონასტრები

საინგილოს ეკლესია–მონასტრები


ქედუხრელი საქართველო





              
          
     კაი ყმის, გიორგი შარვაშიძის ხსოვნას                                         


 მის დაკრძალვაზე გაიჟღერა შემდეგმა სიტყვებმა :


      " გაბედულად შეიძლება ითქვას რომ გიორგი ერთად-ერთი გამონაკლისი მაგალითი იყო ჩვენს საკმაოდ მრავალრიცხოვან მთავრების მემკვიდრეთა და უმაღლესი არისტოკრატიის წევრთა შორის რომელმაც ქედი არ მოიხარა,მცირეოდნაც არ დაიმცირა თავი ერის მჩაგვრელ,თავის ხალხზედ გაბატონებულ ძლიერ სახელმწიფოებრივ მმართველობის წინაშე.


  დანამდვილებით შეიძლება ითქვას რომ ყველა მისი დროისა და მისი წრის ოჯახობა დიდ ბედნიერებად და საოცნებო ნეტარებად სთვლიდა იმ ჯილდო-წარჩინებას რომელსაც გიორგი უარყოფდა...»
        


             «მცირე მოსაგონარი»:




           1866 წელია,რომანოვთა მიერ სამთავროს გაუქმებით,მმართველობის რუსული წესებისა და ყოფა-ცხოვრების რუსული ფორმების დანერგვით ანუ ცხოვრების ისტორიული ფორმების ნგრევა-მოსპობითა და რუსიფიკაციით შეწუხებული აფხაზეთი ღელავს. აფეთქებისათვის აუცილებელ ნაპერწკლად იქცა რომანოვების მიერ აფხაზეთის გადაყენებული მთავარი მიხეილის დაკრძალვა რომელმაც გაამძაფრა ხალხის მღელვარება და აღძრა სინანული წარსულის მიმართ.


           აჯანყებულებმა მთავრად გამოაცხადეს მიხეილის შვილი გიორგი.


      ყველა თემიდან შეკრებილმა ლაშქარმა შეუტია რუსული ადმინისტრაციის ძირითად საყრდენს,სოხუმს. აფხაზებმა მოახერხეს სოხუმის გარეუბნის აღება. ბრძოლის ველზე იყვნენ: გიორგი შარვაშიძე,მისი ბიძა ალექსანდრე,
საპატიო თავკაცები და ხალხის მიერ არჩეული პირებისგან შემდგარი საბჭო.


              ჯარი ახალგაზრდა მთავარს უმღეროდა სიმღერას რომელშიც შექებული იყო გიორგის შურისძიება რუსების მიერ მოკლული მამისთვის.


           მიუხედავად სოხუმზე შეტევის ძალისა (მან კინაღამ მოუღო ბოლო რუსეთის ბატონობას საქართველოს ამ მხარეში) აჯანყება დამარცხდა. მისი მოთავენი და აქტიური მონაწილენი სიკვდილით დასაჯეს.1866-1867 წლებში 14000 კაცზე მეტი გადაასახლეს თურქეთში. მშობლიური მხარიდან გაძევებული იქნა გიორგი შარვაშიძეც.მას აუკრძალეს აფხაზეთში ცხოვრება.


            
         ძალით გამორჩეული ეს აჯანყება ერთის შეხედვით არ განსხვავდებოდა აფხაზთა თავისუფლებისათვის ბრძოლის სხვა ეპიზოდებისგან,მაგრამ მის დამახასიათებელ ნიშნად ჩანს ის რომ მის მსვლელობაში აჯანყებულებმა აფხაზეთის მთავრად აირჩიეს ნიჭით უხვად დაჯილდოებული ახალგაზრდა რომელიც გადაიქცა დაუცხრომელ მებრძოლად მთელი საქართველოს დამოუკიდებლობისა და ერთიანობისთვის.


                  დავაკვირდეთ მის ცხოვრებასა და საქმიანობას.


            არ არსებობს არავითარი დოკუმენტური ცნობა გიორგი შარვაშიძის დაბადების შესახებ. დიმიტრი ყიფიანის ცნობით 1855 წელს ის 9 წლისა ყოფილა,ე.ი. უნდა დაბადებულიყო 1846 წელს. უცნობია მისი სიყმაწვილისა და ჭაბუკობის დროინდელი ცხოვრებაც. ვიცით მხოლოდ ის რომ იგი გაიზარდა სამურზაყანოელი თავადი ზურაბ ჩქოტუას ოჯახში,დღევანდელი აფხაზეთის გალის რაიონის სოფელ საბერიოში.


                სიმბოლურია რომ გიორგი შარვაშიძის ცხოვრება კარგად ცნობილი ხდება რომანოვთა ძალმომრეობის წინააღმდეგ მიმართული 1866 წლის დიდი აჯანყების დროიდან.


          აფხაზეთიდაბ გაძევებული გიორგი შარვაშიძე გარკვეული ხნის შემდეგ შეიწყალეს და მას მისცეს პეტერბურგში ცხოვრების უფლება და მისი მოსყიდვის მიზნით პაჟთა კორპუსში სწავლის ნებაც დართეს. გიორგი შარვაშიძე იქ სწავლობდა რუსეთის მომავალ იმპერატორ ალექსანდრესთან ერთად.  იქვე და ისევ მოსყიდვის  მიზნით მას მისცეს ფლიგელ ადიუტანტის წოდება,ერთ-ერთი უმაღლესი საკარისკაცო წოდება რუსეთის იმპერიაში.


            მაგრამ გიორგი შარვაშიძემ უარყო რუსეთის იმპერატორის კარზე აღზევების პერსპექტივა და დაბრუნდა საქართველოში.


                    აფხაზეთისგან მოწყვეტილს ( მას ისევ აკრძალული ჰქონდა აფხაზეთში დაბრუნება) მას ბინა ჩვეულებრივ ქუთაისში  და თბილისში ჰქონდა.


                სწორედ ქუთაისში გამოვლინდა მისი ბუნების ერთ-ერთი სახასიათო თვისება:


               იმპერატორ ალექსანდრე მესამის ( გიორგი შარვაშიძის «თანაკურსელის») ქუთაისში ჩასვლისას გუბერნატორმა წინადადებმა მისცა გ.შარვაშიძესა და ნ.ნიკოლაძეს,რუსეთის იმპერიისათვის სხვა არაკეთილსაიმედო პირებთან ერთად გასცლოდნენ ქალაქს.


               შეურაცხყოფილმა გიორგი შარვაშიძემ ამის საპასუხოდ დემონსტრატიულად განაცხადა უარი ფლიგელ ადიუტანტობაზე,იმპერატორის მიერ ბოძებულ წყალობაზე.


         ასე გაწყვიტა ყოველგვარი ურთიერთობა მისი ქვეყნის გამანდგურებელ ოლიგარქიასთან აფხაზეთის უკანასკნელმა მთავარმა.


            მეფის ხელისუფლება არ ასვენებდა გიორგის. პეტერბურგში კარგად ახსოვდათ 1866 წლის ამბები და ყოველ ღონეს ხმარობდნენ გ.შარვაშიძის თავიდან მოსაშორებლად. სწორედ ამას ისახავდა მიზნად 1876 წელს მომხდარი უბედური შემთხვევის ირგვლივ ატეხილი ხმაური. აღნიშნულ წელს გაურკვეველ ვითარებაში დაიღუპა გიორგის ცოლისდა ნინო ანდრეევსკაია. უბედური შემთხვევა გაფორმდა როგორც მკვლელობა და დაბრალდა გ.შარვაშიძესა და მის ძუძუმტე დავით ჩქოტუას. გამოძიება უკიდურესად ტენდენციურად წარიმართა და მისი მსვლელობისას დაიღუპა მოწმე. გ.შარვაშიძეს ჩირქი ვერ მოსცხეს,
სამაგიეროდ გაიწირა მისი ძუძუმტე. დ.ჩქოტუას ტყუილუბრალოდ მიუსაჯეს 28 წლით გადასახლება.


              გამოსავალს ქვეყანაში შექმნილი მდგომარეობიდან აფხაზეთის უკანასკნელი მთავარი ხედავდა ერთიანი და დამოუკიდებელი საქართველოს სახელმწიფოს აღდგენაში. ამ მიზნის მიღწევის ერთ-ერთ საშუალებად კი ის ქართველთა ცნობიერების გამომაღვიძებელ მძაფრ პუბლიცისტიკას მიიჩნევდა :




              « მართალია ჩვენს სამშობლო ივერიას ყოველგვარი დიდი კულტურული განცდა გამოუვლია,მაგრამ ჩვენი წარსული ისეთ დროს გაშეშდა რომ დაგვერღვა ბუნებრივი ევოლუციის შარა და კანონი. დიაღ,ჩვენ შეგვიძლია თამამადაც ვთქვათ რომ იღბალის უკუღმართობას ხელი რომ არ შეეშალა ევროპის წინადაც ვიქნებოდით ჩვენ დღეს ვინაიდან როდესაც ანდრია მოციქული აქ ქრისტეს მცნებას გვიქადაგებდა მაშინ ევროპაში თვით დუკებსაც კამეჩის ტყავი ეცვათ ტანზე და ფეხშიშველნი შუბებით ხელში ნადირობდნენ ტყეებში. მას შემდეგ როგორც იყო ომით,მუდამ დავიდარაბით,მოვიტანეთ ჩვენი კულტურის ცხოვრება თამარ მეფის დრომდი, რომელიც იყო ივერიის ოქროს ხანა! შემდეგ კი უკუღმართად დატრიალდა ერის არსებობა. შემოსეული მტრები არ გვაძლევდნენ საშველს და ხალხი დაიღალა. ნელ ნელა ჩაქრა დიდებული გონებრივი და ქონებრივი თანხა ქვეყნისა და დაიშალა ცხოვრება თვითარსებობისა. ენა გარარიბდა,ზნეობა წაგვიხდა,ღონება-შეძლება დავკარგეთ,რაინდობა და პატიოსნება განვაგდეთ და ბოლოს მივაღწიეთ ხანაში როცა კეთილდღეობას ვპოვნიდით ჯაშუშობასა და სამშობლოს მტრობაში!»


   აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრისათვის მისი სამშობლოს ოქროს ხანას თამარის საქართველო განასახიერებდა.

            გიორგი შარვაშიძე მებრძოლი იყო თავისი ბუნებით.იგი არ ეპუებოდა ხალხის წარსულის გამყალბებელს და მისი ღირსების შემლახველს თუ იმას ვინც ცდილიობდა მიწა-წყლის მიტაცებას. ასეთ შემთხვევაში ის არც შინაურს და არც უცხოს არ ინდობდა.




              1911 წელს გაზეთში «ბერლინერ ტაგებლატ» კორესპონდენტმა ლორენცმა გამოაქვეყნა წერილი რომელშიც უდიერად მოიხსენია საქართველოს მკვიდრნი.


           გაგრაში გრაფ ოლდენბურგელთან სტუმრად უცხოელნი იყვნენ მიწვეულები. მათ მასპინძლობას ადგილობრივი თავად-აზნაურობა უწევდა.წვეულებისას ერთ-ერთ სტიმარს დაეკარგა პალტო რაც გახდა გერმანულ გაზეთში პასკვილის გამოქვეყნების საბაბი. აღშფოთებულმა გიორგი სარვაშიძემ პასუხი გაუგზავნა გერმანული გაზეთის რედაქციას ხოლო მისი თარგმანი გამოაქვეყნა რუსულ გაზეთში « ზაკავკაზსკაია რეჩ» (1911,ნ° 146):


                   « ჩვენ არვყოფთ,შესაძლოა პალტო მართლაც დაიკარგა,მოიპარეს,
მაგრამ რატომ ჰგონია კორესპონდენტს რომ ქურდობა ჩადენილია წესიერი ადამიანების,ადგილობრივ მკვიდრთა და არა რომელიმე იმ ბოგანოს მიერ რომლებითაც აავსეს ეს მხარე ვითომ კულტურის დასანერგავად.


            კორესპონდენტს ჰგონია რომ ჩვენ ჯერ კიდევ ბრინჯაოს ხანის ადამიანები ვართ და დიდი დროა საჭირო ჩვენი პროგრესისთვის.


       მაგრამ კულტურა რომელსაც დღევანდლამდე ნერგავენ აქ გამოიხატება იმაში რომ ადგილობრივ მოსახლეობას ართმევენ მიწებს და ურიგებენ გადამთიელებს რომლებმაც,მართალი ითქვას, არც კი იციან ამ სიმდიდრის გამოყენება და ვერც მდიდრდებიან,ხოლო აბორიგენები მიწის სიმცირის გამო იძულებულნი გახდნენ მიენებებინათ თავი მევენახეობისა და მეცხოველეობისთვის. ამიტომ ხალხი ღარიბდება,მაგრამ მიუხედავად ამისა მან მაინც შეინარჩუნა სტუმართმოყვარეობის კეთილშობილური ადათ-ჩვეულება რომელიც ასე ცუდად იქნა გაგებული ლორენცის მიერ.


                  ბატონ ლორენცს რომ ღრმად ჩაეხედა ხალხის ყოფაში გაიგებდა რომ ხალხს,რომელსაც ის ზიზღით მოექცა,აქვს ისტორიული წარსული. რომ ქართველნი არიან რაინდნი რომლებიც პირვანდელი ქრისტეანობის დასაცავად მონაწილეობდნენ ჯვაროსნულ ომებში, თხუთმეტი საუკუნის მანძილზე იდგნენ ამოწვართული ხმლებით კავკასიის კარიბჭესთან არა იმიტომ რომ დაელეწათ უცხო ქვეყანათა ზღუდეები არამედ ქრისტიანული კულტურისა და სამოქალაქო ყოფის დასაცავად.; გაიგებდა რომ ქართველ მეფეთა იერარქიაში გვხვდება არაჩვეულებრივ გმირთა და გენიალური სიბრძნის ადამიანთა სახელები».


              გვიხდება გამეორება,მაგრამ აფხაზეთის ისტორიაზე აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრის შეხედულებათა ნათელსაყოფად საჭიროდ მიგვაჩნია ერთი ციტატის მოყვანა მისი 1910 წელს გამოქვეყნებული წერილიდან «ასე იწერება ისტორია»:


                  « ...იგი (აფხაზეთი) შეადგენდა ქართული სამეფოს ნაწილს....აფხაზებისთვის ზოგი ოფიციალური წყაროს მიერ მიცემული მთიელთა სახელწოდება დიდი ეთნოგრაფიული შეცდომაა. აფხაზებს უხსოვარი დროიდან ეკავათ შავიზღვისპირეთის ზოლი მდინარე ენგურიდან გაგრამდე და თავისი თავი მიაჩნდათ ქართული ეკლესიის მრევლად. მხოლოდ XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში დაიწყო ჩერქეზ მხედართა ძლიერი შემოტევა. ისინი იჭრებოდნენ დასავლეთ აფხაზეთში და აოხრებდნენ მას; ამავე ხანას მიეკუთვნება თურქეთის ნომინალური სიუზერენიტეტი აფხაზეთზე. ამავე დროს თურქეთის ემისარებმა ქვეყანაში გასწიეს ისლამის პროპაგანდა.


               ამ პროპაგანდამ ჩერქეზთა შემოსევებთან ერთად აიძულეს დასავლეთ აფხაზეთის ნაწილი მიეღო მაჰმადიანობა. მაგრამ ეს დიდხანს არ გაგრძელებულა... 1810 წელს აფხაზეთის მთავარი თავის ხალხთან ერთად დაუბრუნდა მართლმადიდებლობას და მიიღო რუსეთის ქვეშევრდომობა...» (რუსული გაზეთი «ზაკავკაზიე», ნ°125,05.06.1910).


მერე რაც მოხდა ცნობილია: რომანოვთა იმპერიამ 1864 წელს გააუქმა მასზე მინდობილი აფხაზეთის სამთავრო რითაც მოახდინა 1866 წლის აჯანყების პროვოცირება და...დასცალა აფხაზეთი აფხაზებისგან.


               გიორგი შარვაშიძე აფხაზი იყო და ბუნებრივია რომ მას აწუხებდა რუსეთის უღელქვეშ მოქცეულ თვისტომთა ბედი. პუბლიცისტურ წერილებში იგი ამხელდა და მძაფრად აკრიტიკებდა რუსეთის ადმინისტრაციის მიერ აფხაზებისა და ქართველებისთვის მიწების ჩამორთმევასა და ამ მიწებზე რუსი,
გერმანელი,ესტონელი,სომეხი და ბერძენი კოლონისტების დასახლებას ( საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ესტონელები დაბრუნდნენ თავის დამოუკიდებლობამოპოვებულ სამშობლოში. აფხაზეთის რუსულმა მოსახლეობამ თავისი წიაღიდან წარმოშვა ფსევდოისტორიკოსი, «დამოუკიდებელი» აფხაზეთის «მთავრობის» ხელმძღვანელი ,ქართველთმოძულე იური ვორონოვი,მოკლული ისევ აფხაზთა მიერ. ამ «მოღვაწემ» თავის სიცოცხლეში ყველაფერი გააკეთა ქართველთა ამოსაგდებად საქართველოს ამ ძირძველ მხარეში და ქართველთა და აფხაზთა შორის მტრობისა და სიძულვილის ჩამოსაგდებად. თურქეთიდან გადმოსახლებულ სომეხთა ნაწილმა კი შექმნა ბატალიონი «ბაგრამიანი» რომელიც მუსრს ავლებდა აქა-იქ სასწაულებრივად გადარჩენილ ქართველებს).


                    გიორგი შარვაშიძე ამხელდა რუსეთის მოხელეთა უსაქციელობას,
უზომო სიხარბეს,აბსოლუტურ უმეცრებასა და სიშტერემდე მისულ ქედმაღლობას.


                ხაზგასმით აღსანიშნავია ის რომ რომანოვთა იმპერიალისტური პოლიტიკის გარდა გიორგი შარვაშიძე აქტიურად დაუპირისპირდა ბოლშევიზმსაც.            


               ე.წ. ქართულაფხაზურ ომამდე აფხაზეთის მუზეუმში ინახებოდა მისი მიმართვა აფხაზი ხალხისადმი რომელშიც იგი მოძმეებს მოუწოდებდა არ აჰყოლოდნენ მაცდური ლოზუნგებით მოსულ ბოროტებას და არ დაეგდოთ ძველი,აფხაზ-ქართველთა ერთობის გზა. შემთხვევითი არ უნდა იყოს ის რომ ამ «ომის» დროს დაიწვა სოხუმის არქივი და მუზეუმი რომლებშიც ამას გარდა სხვა უნიკალური დოკუმენტებიც ინახებოდა).


                  გიორგი შარვაშიძე რაინდი იყო თავისი ბუნებით. ქართული საზოგადოებაც მას ასევე აღიქვამდა. შემთხვევითი არ არის რომ კონსტანტინე გამსახურდიასა და ლეო ქიაჩელის მიერ უკვდავყოფილ აფხაზთა სახეების გვერდით გრიგოლ რობაქიძემ გივი გოლენდის სახელით გამოქვეყნებული ესეს გმირად აქცია სწორედ აფხაზეთის უკანაკნელი მთავარი გიორგი შარვაშიძე. გიორგი შარვაშიძე შეამჩნია უნგრელმა მხატვარმა მიხაი ზიჩიმაც. «ვეფხისტყაოსანის» მისეულ ინსცენირებებში, ქუთაისში და თბილისში დადგმულ ცოცხალ სურათებში ტარიელის როლს ასრულებს გიორგი შარვაშიძე.


              შემთხვევითი არ არის ისიც რომ ქართველ-აფხაზთა მტრობის გაჩაღებისა და ამ მტრობის მეშვეობით ამიერკავკასიაზე ბატონობის მსურველებმა სიკვდილის შემდეგაც არ მოასვენეს აფხაზეთის უკანასკნელი მთავარი,1967 წელს ააფეთქეს მოქვის ეკლესიაში მისი საფლავი.


                   გიორგი შარვაშიძე აფხაზი იყო და შესანიშნავად ფლობდა აფხაზურს. მისი შემოქმედების ( ის პოეტი,დრამატურგი,პუბლიცისტი იყო) მთავარი ენა ქართული ენა იყო და ამითაც ის აგრძელებდა თავისი წინაპრების და წრის ტრადიციას.


      აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრის უდიდესი გულისტკივილი საქართველოს უმძიმესი მდგომარეობა იყო. სწორედ ამიტომ აღიქვა მან 1918 წლის 26 მაისი როგორც მისი სამშობლოს მომავლის გამხსნელი დიდი მოვლენა. ის დიდი სიხარულით შეეგება საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებას. იგი ვერ მოეწრო საქართველოს პირველი რესპუბლიკის დაცემას.


          აფხაზეთის უკანასკნელი მთავარი გარდაიცვალა 1918 წელს და დაიკრძალა აფხაზეთში,მოქვის ტაძარში.


             მის დაკრძალვაზე გაიჟღერა შემდეგმა სიტყვებმა :


      გაბედულად შეიძლება ითქვას რომ გიორგი ერთად-ერთი გამონაკლისი მაგალითი იყო ჩვენს საკმაოდ მრავალრიცხოვან მთავრების მემკვიდრეთა და უმაღლესი არისტოკრატიის წევრთა შორის რომელმაც ქედი არ მოიხარა,მცირეოდნაც არ დაიმცირა თავი ერის მჩაგვრელ,თავის ხალხზედ გაბატონებულ ძლიერ სახელმწიფოებრივ მმართველობის წინაშე.


         დანამდვილებით შეიძლება ითქვას რომ ყველა მისი დროისა და მისი წრის ოჯახობა დიდ ბედნიერებად და საოცნებო ნეტარებად სთვლიდა იმ ჯილდო-
-წარჩინებას რომელსაც გიორგი უარყოფდა...»




               გრიგოლ რობაქიძის ესე «გიორგი შარვაშიძე»:


              « სოხუმის ნაპირები. გაზაფხულის ხალასი პირი. მზე ვაჟური სიუხვით აყრის მიწას ნაკვერცხლებს. ალმურის მარმაშით ლაღდება ყოველი.ზღვის ფართო ზედაპირი ფირუზის ატლასით გადაშლილია. მისი ნელი მოსუნთქვა სიგრილით ეჭრის სიცხის სივარვარეს.ბუნება ზანტი თვლემით ნებივრობს. სიკვდილის ლანდი სირცხვილით მიმალულა სადღაც და უძირო საშოს წიაღით ამოხეთქილი ხალისობს წყაროსთვალა სიცოცხლე. ქუჩებზე უდარდელობა დასეირნობს. ყავახანებში ზოგი ნარდს თამაშობს,ზოგი ყალიანს ეწევა ოდნავ გაწოლილი,ზოგი უსაქმო მსმენელებს თქმულებას უყვება გმირულს. შორი-ახლო ტალღების შუილი გაისმის.


            მთავარ ქუჩაზე მოდის ვინმე ცხენოსანი. უკან მცველი მოყვება. იგიც ცხენზე შემჯდარი.ცხენოსანი ნამდვილი მხედარი: მოხდენილი ჯდომა,თითქო მბრძანებელია მგრძნობიარე ცხოველის,მაგრამ თითქოს მას ძალას არც კი ატანს,-მარჯვე დაკავება სადავის,ხოლო სრულიად თავისუფალი,-რიტმით მიშვება ცხენის სიარულის,გარნა არც თუ ძარღვებ დაჭიმულობა მხედარის:-ყოველი რაც რომ სამხედრო ჯიშს გადაუცია ადამიანისთვის. გამახსენდა არჩილ ჯორჯაძის სიტყვები: ქართველი ბელეტრისტისთვის ისიც არის საკმაო,რომ რომელიმე აფხაზის ცხენოსნობა ასწეროსო.


             გადმოხტა. გავიცანი: გიორგი შარვაშიძე,შვილი აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრისა. რა შესანიშნავად ადგას ჩოხა. ტანი მაღლად არის აყვანილი სილაღით კიდევ,-თუმცა ეტყობა ექვს ათეულს გადასცილებია. ასეთი მოხდენილი ჩაცმულობა არავიზე მინახავს საქართველოში: აქ იყო ესთეტიკა ოსკარ უაილდის ყელსახვევისა: ქართული ყაიდა ჩაცმულობის მძაფრი სტილით ჩამოკვეთილი: სადა ძალზე და ამასთანავე რჩეული მეტად. დასხდა რესტორანის ღია ფარდულში. ჩვეული მუსაიფი ნაცნობებში. რაოდენი სიმაღლე და რაოდენი თავაზი. საოცარია მეტად ხმა: ნელი,ტკბილი,მელოდიური. კილოც ლამაზი,უცნაური, ჯადოთი გაჟღენთილი.
ხანდახან ოდნავი გაცეცხლება,-ხოლო არც ისეთი რომ პათოსში გადავიდეს. სიტყვასა და სიტყვას შორის ოდნავ ასახული ირონია მეგობრულის ტონით გამახვილებული. პაპიროზს აკეთებს: როგორი თლილი თითები: მოქნილობა სინელეში და სინელე მოძრაობაში: ხელებზე რაღაც ნათელი ეფინება ჭირვალი. ამართა სახე: -სილამაზე ივერიული; ხაზების სისწორე და სირბილე,სწორუპოვარი პროფილი-აქაც სისადავე და რჩეულობა თან. მთელი საუკუნეებია საჭირო რომ ბიოლოგიურმა შერჩევამ ასეთი სრული ტიპი წარმოშოს. უბრალო მიმოხვრაც მოწმობს მისი,რომ მის გვარში ასი წლობით ყოფილა შეუცნობელი ფიქრი ბიოლოგიური რჩეულობისა. არაფერში ეტყობა ძალდატანება: მოძრაობა,თავისდაჭერა,სიარული,
ბაასი-თავისუფალი მეტად და ამასთანავე ძალზე წარჩინებული. რაც არ  უნდა მოიმოქმედოს ,ყველაფერი ლამაზი გამოუვა,-გიელვებთ ფიქრი.


                    მეორე დღეს სადილი ნ.თ.-თან. გიორგი შარვაშიძეც იქ არის. ეხლა ევროპიულად ჩაცმული სტილით: მარტო ყელსახვევი რად ღირს? ნამდვილი ქართული სუფრა,ქართული სილამაზის ერთი საუკეთესო ხატება სუფრული ბაასი. მთავრის შვილის სიტყვა მოხდენილია ფრიად. იცის ევროპული ენები: ფრანგული,ინგლისური,გერმანული-


-განსაკუთრებით ფრანგული. ზედმიწევნით იცის რუსული,-რუსის სასახლესთან სიახლოვეც ჰქონდა. იცის ძვირფასად ქართული,აფხაზური,მეგრული.იტყვიან ლექსებს.     მთავრის შვილი ოდნავი სიამაყით გადმოსძახებს: მე,რომელიც ალფრედ დე მიუსესა და ვიქტორ ჰიუგოს ზეპირად წარმოვსთქვამ ,მაინც და მაინც არაფერი გამაკვირვებს,-მაგრამ...და ღიმილით ათავებს ფრაზას. იგი თვითონ მწიგნობარია: რუსთველი ზედმიწევნით იცის. თვითონაც სწერს: ლექსებს,
პოემებს,დრამებს. მაგრამ ამაებში არ ეტყობა ბარბაროსული ძალაყრილობა: ეს მხოლოდ გასართობია მისთვის,-თუმცა ისეთივე ლამაზი მოხდენილობით დაღვივებული,როგორც ქორითა და შავარდენით ნადირობა,-რომელიც მას უყვარს ძალზე და შნოიანათაც ეხერხება. 


          ბაასის საგანი ხშირად საქართველოა. გაბედულება მისი საკითხის გადაწყვეტაში,არავითარი კომპრომისი,სრული თავისუფლება-აი მისი ფიქრის ხვეული.
ხოლო  აქაც ნელი,რბილი,აუღელვებელი. ხანდახან ოსმალეთსაც ჩააყენებს საქართველოს საკითხში,და ეს იმ დროს როცა თუთუნს მოსწევს:-საგანგებოდ უგზავნის მას სტამბოლიდან ერთი ოსმალო,არ შეუძლია: მისთვის ყველა საკითხი მნიშვნელოვანია, თუ მას სილამაზე ახლავს,ნამდვილი არისტოკრატია-ამ სიტყვის რჩეული მნიშვნელობით. 


           მესამე დღეს იმავ რესტორნის ფარდულში ვნახე-ხოლო ეხლა უბრალო მწვანე «ბლუზით». მაგრამ ესეც რომ უხდებოდა! არა:ნამდვილი არისტოკრატობა ყველგან გამოჩნდება.


          ამ დღეებში ამბავი მოვიდა მისი სიკვდილის:-მოგვშორდა ქართული რასის ნამდვილი ვაჟი.» 


          შენიშვნა : გივი გოლენდის ფსევდონიმით ეს წერილი გამოქვეყნდა 1918 წლის თბილისის ერთ ორგანოში. ჩვენ იგი ამოვიღეთ პარიზში ოდესღაც გამომავალი გაზეთი «ქართლოსიდან» (ნომერი პირველი,1937 წლის თებერვალი).

March 27, 2011

თედო ბექიშვილი, დონ კიხოტის მონატრება

          
         «ნუთუ აღარა ხარ უკვე არსად,
         მიწა დასტოვე და ცადა ხარ...
         ხშირადა ვხედავ სანჩო პანსას,
         შენ კი, ლამანჩელო, სადა ხარ?
         სადა ხარ უბადლო ტრუბადურო,
         გზას სად გაჰყოლიხარ საგვიანოს?
         ქვეყანას რაზე დაემდურე
         რაინდო მწუხარე სახიანო...
         სანჩო კარგად უვლის გუბერნიას,
         რომ არ გადასუქდეს-მარხულობს;
         რბილი ქვეშაგები უფენია,

გიორგი შარვაშიძე


ვარადა

განგებავ! ამას ნუ მიწყენ
ვერ გადავგვარდე გვარადა,
ხანდისხან დავიღუღუნო
მამაპაპური ვარადა.

იგი ღუღუნი-სიმღერა
არ არის გასახარადა,
ის არის მძიმე მოთხრობა
გულისა სატკივარადა.

ისა ჰგავს დედის საფლავზედ
ობლისა მოთქმას მწარადა,
კვნესის და კვნესის, ქვითინებს
მტირალის ჩვილის გვარადა.

უბნობს თუ ვითა ცხოვრება
ათასის წლისა წყნარადა
ერთბაშად, ერთის მობერვით
სულ წარხვეტილა ქარადა!

ზოგჯერ გიჟურად შეჰკივლებს
ბედისა სამუქარადა.
ეტყვის: მარტოკა დამაგდე
ნაწყვეტად, ნაიხარადა;

მიკვირს საწუთროს ვნებანი
ვის ჰფხვრიან, ვის სახმარადა,
და მსგავსსა ბოროტებასა
ყურსა არ უგდებს ცა რადა!

განგებავ! გვედრებ ნუ მიწყენ,
თუ რომ შეგჩივი მარადა,
ხანდისხან დავიღუღუნო
ვაი და ვაი ვარადა!



1866 წელს აფხაზთა დიდი აჯანყების დროს ( ისინი რუსეთის იმპერიალისტური პოლიტიკის წინააღმდეგ გამოვიდნენ) აჯანყებულების მიერ აფხაზეთის მთავრად არჩეული გიორგი მიხეილის ძე შარვაშიძე-სახელგანთქმული ქართველი პოეტი,მოღვაწე,დრამატურგი და პუბლიცისტი. ეს ერთდროულად აფხაზი და ქართველი მოღვაწე ( ყველაფერთან ერთად ის აფხაზეთის უკანსკნელი და რომანოვების მიერ გადაყენებული მავრის,მიხეილის შვილი იყო,უდავოდ არდასავიწყი პიროვნებაა.ესაა მისი ლექსი "ვარადა" ( ის წერდა როგორც წესი პირველ რიგში ქართულად და შემდეგ რუსულად).

March 26, 2011

წერილი ბატონ ზვიად გამსახურდიას


" ღრმად პატივცემულ ზვიად გამსახურდიას, საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტს. თბილისი, საქართველოს რესპუბლიკა.   
ძვირფასო პრეზიდენტო გამსახურდია. გიგზავნით რეზოლუციას რომელიც მიიღო ამერიკის შეერთებული შტატების  სამხრეთ კაროლინის შტატის სენატმა საქართველოს რესპუბლიკის აღიარების შესახებ. ჩვენ,სამხრეთ კაროლინის შტატის სენატი მივესალმებით თქვენს სიმამაცეს და თავგანწირვას დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაში. გულწრფელად თქვენი ჯო ვილსონი, შტატის სენატორი".

March 25, 2011

განცხადება /კახი /26/10/2007


                     azerbaijanis respublikis konstitucia,
             muxli 48: yvelas aqvs sindisis Tavisuflebis ufleba

adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvencia:
              muxli 9. 1.   yvelas aqvs azris, sindisisa da relegiis Tavisuflebis ufleba; es ufleba moicavs relegiisa da rwmenis gacvlis Tavisuflebas marto Tu sxvebTan kavSirSi da sajarod Tu kerZod, Tavisuflebas gamoamJRavnos misi relegia an rwmena aRmsareblobiT, swavlebiT, ritualebis SesrulebiTa da dacviT.

yvelas moexseneba, rom did saydarTan dakavSirebuli problemebi dRes ar dawyebula da isic cnobilia, rom adgilobrivma xelisuflebam, bolo sami-oTxi wlis  ganmavlobaSi, ara

საქართველოს ისტორიის კოშმარებიდან...

დემეტრე–დემნა, უფლისწული 
XII საუკუნის მეორე ნახევარი  დემეტრე I-ის შვილიშვილი, გარდ. 1177 წ
  საქართველოს მეფის დავით V-ის ძე, მისი ტრაგიკული ბედი მთელი სიმძაფრით წარმოაჩენს დაძაბულ პოლიტიკურ ვნებათაღელვას, რომლითაც, როგორც ჩანს, XII საუკუნის მეორე ნახევრის საქართველო ცხოვრობდა.

March 24, 2011

ვილჰელმ ლეოპოლდ ფონ დერ გოლც-ფაშა

ისტორიული "კურიოზებიდან": გერმანელი ბარონი ვილჰელმ ლეოპოლდ  კოლმარ ფონ დერ გოლცი ,მეტსახელად გოლც ფაშა ( 1843-1916), პრუსიელი გენერალ ფელდმარშალი,სამხედრო ისტორიკოსი და მწერალი,ხელმძღვანელობდა XIX საუკუნეში შექმნილ ოსმალურ სამხედრო სკოლებს. წარმოშობით გერმანელი ეკატერინე მეორე აშენებდა რუსეთის იმპერიას,გერმანელი გოლც ფაშა ემსახურებოდა ოსმალებს,და ეს რუსეთ-Опубликовать сообщениеთურქეთის ომების ფონზე...

March 23, 2011

ქართული სამართალი: " კანონით გეკუთვნის მაგრამ კაცობით არ გეკუთვნის".

March 21, 2011

შოთა რუსთაველი


 



  • ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს თუნდა ხვადია

  • მძულს უგულო   სიყვარული,  ხვევნა, კოცნა, მტლაშა–მტლუში.

  • გველსა ხვრელით ამოიყვანს ენა ტკბილად მოუბარი.
  • კოკასა შიგან რაცა სდგას, იგივე წარმოდინდების.
  • არ-დავიწყება მოყვრისა აროდეს გვიზამს ზიანსა.