 |
| მამა ალექსანდრე |
«ყოველი ჩვენთაგანი უსასრულოდ ძვირფასია ტალღებიდან ამოღებული მარგალიტის მსგავსად. ყოველი სული მარგალიტია, ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე თუ როგორაა ის დამუშავებული. დამუშავება კი არის სულიერი ცხოვრება, სულიერი ძალისხმევა.»
საუბარი პირველი :
ყოველი თქვენთაგანი, თუ კი შევა ლიტურგიის დროს რომელიმე ქრისტიანულ ეკლესიაში ალბათ შეამჩნევს რომ წირვის რაღაც დროს გუნდი წყვეტს გალობას და გალობს ყველა. ეს ძველი ტრადიცია აღადგინეს არც ისე დიდი ხნის წინ, რევოლუციის
პირველ წლებში პატრიარქი ტიხონის ინიციატივით. ეს ინიციატივა არ ყოფილა შემთხვევითი : გალობენ, წარმოთქვამენ ნიკეა-კონსტანტინეპოლის რწმენის სიმბოლოს. ჩანაფიქრის თანახმად ის უნდა დაემახსოვრებინათ ადამიანებს თუ კი გარემოებათა გამო ისინი დაკარგავდნენ ყველაფერს, დაწერილ ტექსტსაც კი. თვითონ ეს სიმბოლო ქრისტიანული ეკლესიისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია: ყოველმა ქრისტიანმა უნდა იცოდეს ის ზეპირად,ყოველ ქრისტიანს უნდა ესმოდეს მისი აზრი. ნიკეო-
-კონსტანტინეპოლის სიმბოლოს მთავარი პუნქტების და არსის ცოდნა აუცილებელია იმათთვის ვინც ემზადება ნათლობისათვის, იმათთვის ვინც მონათლული იყო ბავშვობაში მაგრამ არ უცხოვრია საეკლესიო ცხოვრებით, იმათთვის ვისაც სურს ქრისტიანობის საფუძვლების გაცნობა, იმათთვის ვისაც აინტერესებს მსოფლიო, ევროპული და რუსული კულტურის ქრისტიანული საფუძვლები, ისტორიკოსებისთვის, ლიტერატურატმცოდნეებისთვის, ხელოვნებათმცოდნეებისთვის, მწერლებისთვის, პოეტებისთვის, სრულებით სხვადასხვა შემოქმედებითი სპეციალობის ადამიანებისთვის რომლებიც მუშაობენ ჰუმანიტარული ცოდნის სხვადასხვა სფეროში, მათთვისაც აუცილებელია ამ ფუნდამენტური სიმბოლოს ცოდნა. ამიტომ მისი აზრის მოკლედ გადმოცემისას მე მივმართავ ყველა ადამიანს: იმათაც ვინც ემზადება ნათლობისთვის და მონათლულებსაც,იმათაც ვისაც სურს ამის დანახვა უბრალოდ კულტურული ადამიანის თვალით. ჩვენ არაფერს არ ვახვევთ არავის თავს. აგიტაცია უცხოა ეკლესიისთვის,-ჩვენ უბრალოდ ვმოწმობთ.
პირველ რიგში რა არის ნიკეა-კონსტანტინეპოლის რწმენის სიმბოლო ამ სიტყვის სიტყვა-სიტყვითი მნიშვნელობით? ნიკეა არის ძველი ქალაქი მცირე აზიაში სადაც 325 წელს იმპერატორ კონსტანტინეს დროს ჩატარდა სრულიად იმპერიის ქრისტიანული ეკლესიის ეპისკოპოსთა კრება რომლის მიზანიც იყო უმთავრესი სულიერი და ორგანიზაციული საკითხების გადაწყვეტა. მას ეწოდა მსოფლიო კრება,პირველი. მსოფლიო, ცნება ოიკუმენა, მაშინ იყო რომის იმპერიის სიმბოლო. კრება ნიშნავს ადამიანთა, ეკლესიის წარმომადგენელთა შეკრებას. აი ამ პირველ მსოფლიო კრებაზე 325 წელს, ესე იგი იმპერატორი კონსტანტინე დიდის მიერ მის იმპერიაში რწმენის თავისუფლების გამოცხადებიდან რამოდენიმე წლის შემდეგ, დაფიქსირებული იყო რწმენის,მრწამსის მოკლე განცხადება რომელიც უნდა წარმოეთქვა ეკლესიაში შესვლის მსურველ ადამიანს ნათლობის წინამავალი ცერემონიისას. ამ ცერემონიის ( რუსულად « ოგლაშენიე») დროს ადამიანი ვინც შეისწავლა რწმენის საფუძვლები მოწმობს იმაზე რომ მას არა მარტო სურს შედგომა გზაზე რომლისკენაც მოუწოდებს ქრისტე არამედ ის შეგნებულად, გაცნობიერებულად მიისწრაფის აქეთკენ. რწმენის სიმბოლოს დამატებები დაურთეს 381 წელს კონსტანტინეპოლის მეორე კრებაზე.ამიტომ სარწმუნოების, რწმენის ამ სიმბოლოს ეწოდა ნიკეა—კონსტანტინეპოლის სიმბოლო.
რატომ სიმბოლო? სიმბოლო ძალიან ტევადი და პოლისემანტური სიტყვაა. სიმბოლო არის ნიშანი რომელიც აღნიშნავს მის უკან არსებულ გარკვეულ რეალობას ( ამ ცნების ირგვლივ აიგო მთელი ლიტერატურულ–ფილოსოფიური მიმდინარეობა სიმბოლიზმი). ბოლოს და ბოლოს ჩვენი ენაც, ჩვენი ხელოვნებაც და ბევრი რამე იქიდან რაც მსჭვალავს კაცობრიობის ცივილიზაციას და სულიერ კულტურას წარმოუდგენელია სიმბოლოების გარეშე. ჩამოთვლას არ დავიწყებ მაგრამ თქვენს ყურადღებას მივაქცევ ერთადერთ რამეს. განზე გადავდოთ ნიშნები,ემბლემები, ყველანაირი პირობითი გამოსახულება, ავიღოთ მხოლოდ სიტყვა. სიტყვა საკვირველი რამეა. ესაა ნიშანი რომელსაც ერთი სული აძლევს მეორეს. ნიშნები რომლებსაც ერთმანეთს აძლევენ ცხოველები უბრალო ნიშნებია: საშიშროება, მოწოდება, გაფრთხილება, ფაქტის კონსტატაცია, რომ, მაგალითად ადგილი დაკავებულია-აქ ჩემი ბუდეა. ასეთია ნიშნები ( შეიძლება ვთქვათ «სიმბოლოები» ბრჭყალებში) ცხოველთა სამყაროში. ადამიანური სიმბოლოები სხვანაირია, ისინია იდუმალი კავშირები ცალკეულ კუნძულებს,სულებს შორის იმიტომ რომ ყოველი სული ცხოვრობს განსაკუთრებულ სამყაროში. ტყუილად არ უთქვამს ტიუტჩევს : « გამოთქმული აზრი ტყუილია». იოლი წარმოსადგენია თუ რამდენად ძნელია ნამდვილი ღრმა განცდების გადმოცემა. სამყაროს საიდუმლოს, სიყვარულის, სიცოცხლის სისრულის თუ სასოწარკვეთის განცდები სულ არ ეტევა სიტყვებში. მაგრამ მიაქციეთ ყურადღება შესანიშნავ რამეს, თევდორე ივანე ძე ტიუტჩევმა აზრი «გამოთქმული აზრი ტყუილია» მაინც თქვა და შესანიშნავი პოეტური ფორმით.
 |
| საბჭოთა ხანა, მამა ლექსანდრეს კონსპირატიული შეხვედრა მორწმუნეებთან... |
ასე რომ ყოველი სიტყვა სიმბოლოა. მაგრამ სიმბოლოები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იქ სადაც ჩვენ ვეხებით გამოუთქმელის რეალობას, რეალობას იმისა რაც სცდება იოლად გადმოსაცემი მოვლენების და ფაქტების საზღვრებს. მუსიკა არსებობს ამ განცდათა თავისებურად გადმოსაცემად,პოეზიაც. მაგრამ მიაქციეთ ყურადღება იმას რომ როდესაც ჭეშმარიტი პოეზია ლაპარაკობს უმაღლესზე, იდუმალზე, სულიერზე, ღვთაებრივზე, ის მხოლოდ მაშინ აღწევს თავის მიზანს როდესაც ლაპარაკობს ირიბად,მინიშნებით. ისინი ვინც მეტ-ნაკლებად იცნობენ პოეზიას ალბათ დამეთანხმებიან იმაში რომ როდესაც პოეტი,დიდიც კი, ცდილობს პირდაპირ ლაპარაკს იმაზე რაც ცდება ჩვენს ჩვეულებრივ დონეს მას ძალები სტოვებენ. ყოველთვის მაგონდება დანტეს « ღვთაებრივი კომედიის» დასკვნითი სიტყვები როდესაც ის, მთელი სამყაროს აღწერისას, უახლოვდება სამყაროს მუდმივი ძრავას, პირველმიზეზის, შემოქმედის საიდუმლოს, ცდილობს მის მოცვას, გაცნობიერებას და ამბობს რომ აქ დაუძლურდა მისი სულის აღმაფრენა. მან ვეღარ შესძლო ვეღარაფრის გაკეთება. ამიტომ ყველაზე ადექვატურია აქ სიმბოლური სულიერი პოეზია რომელიც გველაპარაკება ირიბად, მსუბუქი მინიშნებით რათა გაიგოს იმან ვისაც ძალუძს გაგება, ვისაც არ ძალუძს სცდება.
ასევეა აგებული ხატწერაც. ის სულაც არ ისახავს მიზნად რაღაც ნივთიერი სინამდვილის გადმოცემას. ესაა სიმბოლოების ჯამი. გაიხსენეთ ილია წინასწარმეტყველის ხატი ტრეტიაკოვის გალერეაში მისი სისხლისფერი წითელი ფონით: ეს დაძაბული ფერი არის ქარიშხლის, ავდრის, წინასწარმეტყველის მწველი შინაგანი ცეცხლის სიმბოლო. გაიხსენეთ ანდრეი რუბლიოვის « სამების» რბილი,დენადი ხაზები,
 |
ჯგუფური ფოტო |
შემდეგ, სულიერი და მხატვრული გემოვნების დაცემის დროს, დაიწყეს ე.წ. ახალი აღთქმის სამების გამოსახვა როდესაც ღმერთის ერთი სახე გამოიხატებოდა მოხუცის, მეორე იესო ქრისტეს და მესამე მტრედის სახით. ეს უკვე აღარაა სიმბოლური გამოსახულება. ესაა რეალისტური გამოსახვის დიდად წარუმატებელი მცდელობა.
სულიერი ლიტერატურა, ბიბლიის ძველი წმინდა სიბრძნე აგებულია სიმბოლიზმის პრინციპზე . ისინია მთელი თავისი პარადოქსულობით გახსნილი უმაღლესი სინამდვილის ნიშნები. ხანდახან სვავენ კითხვას თუ რატომაა ერთი ღმერთი სამი სახით,განა უფრო ადვილი არ იქნებოდა იმის თქმა რომ ის უბრალოდ ერთია? ლოღიკური მსჯელობის თანახმად ეს შეიძლება ასეც ყოფილიყო. მაგრამ ქრისტიანობის სულიერი გამოცდილება სხვა იყო და საჭირო გახდა რაციონალური ლოღიკის მსხვერპლად გაღება, და ანტინომიური, პარადოქსული თუ დიალექტური დოგმატის, როგორც არ უნდა ვუწოდოთ მას, შექმნა. იგივეა ქრისტეზე დოგმატის თაობაზე. ვინ არის ის? ადამიანი? დიახ, პასუხობს ეკლესია, ჭეშმარიტი ადამიანი. ესე იგი ის არაა ღმერთი? არა, ამბობს ეკლესია, ის ღმერთია, ნამდვილი,ჭეშმარიტი ღმერთი. პარადოქსი? წინააღმდეგობა? განა უფრო მარტივი არ იქნებოდა ერთ-ერთი მტკიცების ამოღება? მაშინ ხომ ყველაფერი ლოღიკური იქნებოდა? მაგრამ არა. სინამდვილეში უმაღლესი რეალობა გაგვეხსნა როგორც ზელოღიკური საიდუმლო და რჩებოდა მხოლოდ მისი მიღება ისე როგორც ის გამოჩნდა, როგორც გაიხსნა.
სამყაროს კანონთა წვდომისას ადამიანი თანდათანობით მივიდა დასკვნამდე რომ ბუნებაც თავის სიღრმეში პარადოქსებზეა აგებული. ავიღოთ ქრესტომატიული მაგალითი.
ანრი ბერგსონი ამბობდა რომ ჩვენი ელემენტარული ლოღიკა არის მყარი სხეულების, ესე იგი რაღაც უმარტივესი თანაფარდობების ლოღიკა. ამასობაში უკვე ფიზიკამ იცის იმდენი პარადოქსი რომ ჩვენი გონება თითქოს ჩერდება მათ წინაშე. ჩვენ ვიცით რომ არსებობს მათემატიკის სხვა სისტემები. მარტივი ლოღიკისთვის პარალელური ხაზები არასოდეს შეერთდება, მაგრამ არაევკლიდური გეომეტრიის თანახმად ისინი ერთდება; ლოღიკისთვის საგანი ან უწყვეტია ან წყვეტილი, ფიზიკის თანახმად კი ნაწილაკები ამავე დროს უწყვეტი ტალღებია.
სხვა სიტყვებით ადამიანის აზროვნება ვერ მოიცავს სინამდვილეს მის მთლიანობაში. ამიტომ ფიზიკოსებმა შექმნეს დამატებითობის, შემავსებლობის პრინციპი ( რუსულად « პრინციპ დოპოლნიტელნოსტი») . ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მეცნიერული პრინციპია. ის სავსებით უდგება დოგმატიკასაც. მეტიც, დამატებითობის, შემავსებლობის პრინციპი ეკლესიის დოგმატებში იყო გამოყენებული ბევრად უფრო ადრე ვიდრე ის გამოიყენეს ნილს ბორმა და სხვებმა, რომლებმაც ის წამოსწიეს მეცნიერებაში. ის მდგომარეობს იმაში რომ სინამდვილის მნიშვნელოვანი და ფუნდამენტური მოვლენები შეიძლება აღიწეროს მხოლოდ წინააღმდეგობრივი ცნებებით; მათი გამაერთიანებელი ინტეგრალური აღწერის ნახვა შეუძლებელია, ის არ არსებობს.
XX საუკუნის ერთ-ერთი გამოჩენილი ქრისტიანი მოაზროვნე მამა პაველ ფლორენსკი ამბობდა რომ მთლიანი ჭეშმარიტება ციდან ჩამოვარდნისას თითქოს იმსხვრევა ცალკეულ ნაწილებად და ჩვენ მას ასე დამსხვრეულს ვხედავთ. ჯერ კიდევ ჰეგელის შენიშვნით ნიკეა-კონსტანტინეპოლის სარწმუნოების სიმბოლო არაა გადმოცემული ფილოსოფიური თუ საღვთისმეტყველო კონცეფციის სახით. ესაა ხატების, მე ვიტყოდი ტევადი მხატვრული ხატების ჯაჭი რომელიც მიუთითებს ამ ხატების უკან მდგომ სინამდვილეზე.
სარწმუნოების სიმბოლოს მკითხველი პირველად წარმოსთქვამს სიტყვას « მწამს» . ხშირად ამ სიტყვას ხმარობენ ნეგატიურ კონტექსტში, მაგალითად გამოთქმა « ბრმა რწმენა». ჩვენ კატეგორიულად არ ვეთანხმებით ასეთ განსაზღვრებას. პირიქით, რწმენა ბრმა კი არა, ნათელმხილველია.ყოველი შემეცნება ითხოვს გარკვეულ მიდგომას. როგორც ამბობდა რუსი ფილოსოფოსი ივან ილინი, XX საუკუნის ერთ-ერთი უდიდესი მეტაფიზიკოსი, აუცილებელია « სწორი აქტის» განხორციელება. ის ამბობდა რომ თუ კი ადამიანს სურს სურათის დანახვა მას უნდა ჰქონდეს თვალები. ბრმა ან თვალახვეული კაცი სურათს ვერ დაინახავს. თუ კი გსურს ბეთხოვენის სიმფონიის მოსმენა უნდა გქონდეს ყურები.თუ კი გინდა ნებისმიერი რამის, უწვრილესი რამის შესწავლა უნდა გქონდეს მიკროსკოპი და სხვა მოწყობილობები, დაშორებული საგნებისთვის რადიო და სხვა ტელესკოპები. სულიერი რეალობის წვდომისათვის ჩვენი ინსტრუმენტია ჩვენი საკუთარი სული. და როდესაც ადამიანები ამბობენ რომ «ღმერთი ხელით უნდა მოსინჯო- სადაა ის, მაჩვენეთ!»-ეს რაღაც გაუგებრობაა : ქვეყანაზე უმთავრესი რაღაცეების ხელით ლოსინჯვა შეუძლებელია. მაჩვენეთ ადამიანი რომელსაც ხელით მოუსინჯია სვინდისი, სიყვარული, შთაგონება, სიბრძნე. ის რაც ადამიანს აქცევს ადამიანად, ის რაც არის ჩვენი ადამიანური ყოფის მთავარი თვისება ეფუძნება იმას რისი ხელით მოსინჯვაც შეუძლებელია.
ისტორიის გარკვეული დროიდან, 300-400 წლის წინ კაცობრიობა აცდუნა იდეამ რომ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს საგნებს რომელთა ხელით გასინჯვა, გაზომვა და აწონვა შესაძლებელია. არავინ დავობს, ასეთი საგნები არსებობს, მათი შესწავლა გამოყენება და შექმნა აუცილებელია კაცობრიობისთვის. მაგრამ ამით გატაცებულ კაცობრიობას რჩებოდა მხოლოდ ხილული მატერიალური სამყარო და მეტი არაფერი. კაცობრიობა დაადგა განვითარების არასწორ გზას იმიტომ რომ ადამიანი სწორედ იმით განსხვავდება ცხოველისგან რომ მასში შესაძლებელია ზეგრძნობიერ ძალათა და უნართა განვითარება. შემეცნება, სიყვარული, თავისუფლება ზეგრძნობადი, ზედროული მოვლენებია. ხაზს ვუსვამ ადამიანში ჩადებულ ამ გრძნობებს აქვთ ზედროულ მოვლენებად ქცევის პოტენცია. მაგრამ ჩვენს წინაშეა უდიდესი საცთური.ადამიანმა მიზნად დაისახა რაც შეიძლება მეტი საკვების, ტანისამოსის, ცხოვრების კარგი მატერიალური პირობების ქონა. კარგია ეს? პრინციპში კარგია მაგრამ იმ პირობით თუ კი მასში განვითარებას განაგრძობს ადამიანურიც. იმიტომ რომ რაც შეიძლება მეტი ბინის, ტანისამოსის, და ა.შ. ფლობა არაა საკუთრივ ადამიანური მოთხოვნილება, ის აქვს ყველა ცოცხალ არსებას. ის ცოცხალ არსებათა საერთო მოთხოვნილებაა : ჩიტსაც უნდა ჰქონდეს თავისი ბუდე, ანტილოპასაც უნდა ჰქონდეს საძოვარი და ყოველ ფრინველს უნდა ჰქონდეს თავისი სანადირო რეგიონი სადაც ის შესძლებს კვებას. არსებობისთვის ბრძოლა ზოგადი ბიოლოგიური კანონზომიერებაა. რა თქმა უნდა ის ახასიათებს მცენარეებსაც, ცხოველებსაც, ადამიანებსაც.
მაგრამ ადამიანი ადამიანად იქცა მხოლოდ ყველაფერ ამაზე უფრო მაღლა მდგომი საწყისის გამოჩენით. თუ კი ჩვენ შევხედავთ კაცობრიობის საუკეთესო, ხაზს ვუსვამ საუკეთესო წარმომადგენლებს: დიდ ბრძენთ, წმინდანებს, პოეტებს, მხატვრებს, გმირებს,- ჩვენ დავინახავთ რომ თავისი პრინციპების, იდეების, რწმენის გამო ისინი ხშირად უპირისპირდებოდნენ სხეულის მოთხოვნილებებს. მათ არ ეძინათ მთელი ღამეები, მათ შეეძლოთ დიდი ხნის მანძილზე არ ეჭამათ საჭმელი, უარი ეთქვათ კომფორტზე, მსხვერპლად გაეღოთ ოჯახი, სიცოცხლეც კი. მხოლოდ მატერიალური მიზნების დამსახველი ადამიანი ახშობდა საკუთარ თავში ამ უმაღლეს მისწრაფებებს.
და გაჩნდა ორი მოდელი: ერთი მოდელია რეალური მომხვეჭელობა. რეალური მომხვეჭელობა ნიშნავს იმას რომ ადამიანი მთლიანად მიისწრაფის მატერიალური კეთილდღეობისკენ. ეს ავადმყოფობა დღსაც გავრცელებულია მთელს მსოფლიოში. რიითი მთავრდება ის? კატასტროფით, განსაკუთრებული კატასტროფით იმიტომ რომ ასე ადამიანი ატყუებს თავის ბუნებას და, მეტისმეტად მაძღარი, ცოფდება. ამიტომაა განვითარებულ ქვეყნებში თვითმკვლელობები, ნარკომანია და სხვ.
მეორე მოდელია უტოპია, როდესაც მატერიალურ კეთილდღეობას ვერ ამყარებენ, მაგრამ გაუთავებლად პირდებიან მას ადამიანებს. ამიტომ ადამიანები მიისწრაფიან მიუწვდომელი კეთილდღეობისკენ ათეულობით წლის მანძილზე და იღებენ ყველანაირ მსხვერპლს.ისინი ბოლოს და ბოლოს ვერ აღწევენ ვერც სულიერ და ვერც მატერიალურ მიზნებს და ესეც მთავრდება ღრმა ზნეობრივი, სოციალური და სამეურნეო კრიზისით.
ნორმალური, ჰარმონიული განვითარების უზრუნველყოფა შეუძლია მხოლოდ სულიერის, ფსიქიურის და ფიზიკურის ჰარმონიას ადამიანში.
რწმენა არის ღერძი რომელშიც ადამიანი პოულობს მისი საკუთარი «მეს» ერთიანობას. ამიტომ ყველა ადამიანი, მებრძოლი ათეისტიც კი, არაცნობიერად მორწმუნეა. ეს არაჩვეულებრივად თვალსაჩინოდ დაადასტურა XX საუკუნის ისტორიამ. მაო ძე დუნმა სიკვდილის წინ ჟურნალისტს უთხრა რომ ის ჩასწვდა ღმერთის საიდუმლოს მხოლოდ საკუთარ კულტზე დაფიქრებისას. მან გაიგო რომ ღმერთზე წარმოდგენის დამკარგველი ადამიანი ბოლოს და ბოლოს გააღმერთებს სულერთია რას. და ეს სრულებით თვალშისაცემი აღმოჩნდა.
ყველგან სადაც სცადეს ღვთაებრივი საწყისის ცნების ასე თუ ისე მოსპობა ის მაშინვე შეცვალეს რაღაც სხვა რამით,ბევრად უფრო ვულგარულით, ბევრად უფრო უმნიშვნელოთი; იქმნებოდა კერპი რომლის როლშიც აღმოჩნდებოდნენ ან განყენებული სოციალური ლანდები ან პოლიტიკოსები რომელთა ნახევარზე მეტიც ყოველთვის, ყველა საუკუნეში ნაძირალა იყო.
ასე რომ რწმენა არის ადამიანის გაუცნობიერებელი მისწრაფება არსებობის უმაღლესი აზრისაკენ,მისი მიღება. მეტიც: რწმენა არის ადამიანის სულის მდგომარეობა რომელიც მიიღწევა არსებობის აზრის შეგნებული მიღებით. ცხოვრება ღირს მაშინ როდესაც არის აზრი. აზრის სრულიად მოსპობისას ადამიანი ჰკარგავს სიცოცხლის ღერძს და ის ცოცხალი იღუპება. არის გაცნობიერებული რწმენა, ასეთია ქრისტიანობა,. ის აცნობიერებს თუ რისკენ მიისწრაფის ადამიანი და რატომ. სწორედ ის გველაპარაკება ერთიან ღმერთზე, მამაზე, ყოვლისმპყრობელზე, ცისა და მიწის შემოქმედზე.
ესაა რწმენის სიმბოლოს პირველი პუნქტი-ერთიანი ღმერთი. რატომ? იმიტომ რომ ადამიანი ყოველთვის ხედავდა რაღაც ერთიანს სულიერი და ფიზიკური საწყისების მრავალფეროვნების უკან. მეცნიერებაც აღმოჩნდა ამ გზაზე. ვარდება მეტეორიტი, მეცნიერები იკვლევენ მის შემადგენლობას. ირკვევა რომ მასშია იგივე ელემენტები რაც დედამიწაზეა. სპექტრალური ანალიზი აღწევს ვარსკვლავთა სიღრმეში, აღმოაჩენს მათ შემადგენლობას- იქ იგივე მენდელეევის ტაბულაა. ყველგან მოქმედებენ საერთო კანონები, ყველაფერი თითქოს ერთიან ჩანაფიქრს ემორჩილება. შემთხვევით არ უთქვამს სახელგანთქმულ ინგლისელ ასტრონომ ჯეიმს ჯინსს რომ სამყარო უფრო უზარმაზარ აზრსა ჰგავს ვიდრე გიგანტურ მანქანას.
რა დგას სამყაროს ამ სრულყოფილების უკან? საიდანაა ეს კანონზომიერება? როდესაც გვეუბნებიან რომ სასწაულები არაა მე მაშინვე ვფიქრობ რომ უდიდესი სასწაულია სამყაროს არსებობა, თანაც სასწაული რომლის შესწავლაც შეუძლია ადამიანს.
არისტოტელე ამბობდა რომ ყოველგვარი კვლევა, მათ შორის მეცნიერული, იწყება გაკვირვებით. ადამიანს უკვირს ნანახი. ალბერტ აინშტაინის თქმით სულიერად მკვდარია ის ვინც დაკარგა გაკვირვების უნარი. ჭეშმარიტი რელიგიურობის ბირთვია რწმენა იმისა რომ არსებობს ფარული სინამდვილე რომელიც ვლინდება როგორც სილამაზე, მშვენიერება, უმაღლესი სიბრძნე.
აინშტაინისეული მსოფლგაგების წინამორბედი კლასიკური მექანიკის შექმნის ხანაში ციური მექანიკის ერთ-ერთი დამფუძნებელი იოჰან კეპლერი ამბობდა : «როდესაც ვიკვლევ სამყაროს კანონებს მე თითქოს ვეხები ღმერთს ხელებით».
XVIII საუკუნეში შვედი მეცნიერი კარლ ლინეი, რომელმაც შექმნა ცხოველთა და მცენარეთა კლასიფიკაცია რომლითაც ეხლაც ვსარგებლობთ წერდა : « ღმერთმა ჩამიარა გვერდით, მე ის დავინახე მის ქმნილებებში». ექსპერიმენტალური მეცნიერების დამფუძნებელი ფრენსის ბეკონი წერდა: « მხოლოდ ზედაპირული ცოდნა გვაშორებს ღმერთს, ღრმა კვლევა, პირიქით, ისევ მასთან გვაბრუნებს».
რამოდენიმე წლის წინ მოსკოვში გამოვიდა წიგნი « დიალოგები» რომელშიც არის მაზერების ერთ-ერთი შემქმნელი ფიზიკოსი ჩარლზ ტაუნსის, ჩვენი თანამედროვის წერილი. წერილს ჰქვია «მეცნიერების და რელიგიის ერთიანობა».
მეცნიერება იკვლევს სამყაროს მატერიალურ ნაწილს, რწმენა იკვლევს სამყაროს სულიერ საფუძველს, მაგრამ ორივე უმჭიდროესადაა დაკავშირებული ერთმანეთთან იმიტომ რომ ბოლოს და ბოლოს ორივე წვდება შემოქმედსა და მის საიდუმლოს. საკვირველია რომ ადამიანს შეუძლია შემოქმედის უბრალოდ ინტუიტიურად წვდომა. სინამდვილეში ჩვენი ღრმა ინტუიტიური წვდომა არის სწორედ ის ორგანო რომელსაც ძალუძს « ყველაფრის მამის» წვდომა.
როდესაც ადამიანი ცხოვრებას უყურებს არაზედაპირულად, როდესაც ის არ სრიალებს საგნებზე, როდესაც ის ფიქრობს ატომის,უჯრედის, აყვავებული ყვავილის, საკუთარი აღნაგობის სასწაულებზე, რაც უფრო უღრმავდება ყველაფერ ამას მით უფრო ძლიერია მისი უსაზღვრო გაკვირვება.
სამყარო გიგანტური ორგანიზმია. ადამიანის მიერ შექმნილი ნებისმიერი საგანი მოითხოვს ძალისხმევას, ხელოვნებას, ნიჭსა და ჭკუას. მაგრამ რამდენად დიდი უნდა იყოს ის გონება და ის გენია რომელიც დგას მთელი სამყაროს უკან ! მისკენ მივყევართ ყველაფერს რაც ვიცით სამყაროს შესახებ.
მე რა თქმა უნდა არ შევჩერდები იმ პრიმიტიულ არგუმენტებზე რომლებიც მტვრიანი უჯრებიდან ამოჰქონდათ 30 წლის წინ, მაშინ როდესაც მე ვიწყებდი ღვდისმსახურებას. მე მახსოვს რომ იყო პლაკატი კოსმიური თანამგზავრების გამოსახულებით. მასზე იყო სასაცილო წარწერა ამ თანამგზავრების სახელით რომ მათ მოიარეს მთელი მსოფლიო და ღმერთი ვერსად იპოვეს. რა თქმა უნდა ეჭვს იწვევდა თვითონ ეს განცხადება რომ მათ შემოიარეს მთელი სამყარო. საჭიროა გარკვეული წარმოდგენა გქონდეს იმის შესახებ თუ რაა სამყარო რათა გაიგო თუ რამდენად უაზროა ასეთი მტკიცება...
მაგრამ ღვთაებრივი საწყისის სივრცეში ძიება არ შეიძლება. ღმერთი არაა არც იქ და არც აქ. ის აქაა ანუ ყველგან. ის მსჭვალავს ყველაფერს. და როდესაც ადამიანი სწვდება მას ის სწვდება არა საგანს რომლის გაზომვაც და ფოტოს გადაღებაც შეიძლება, ის აღმოაჩენს მას შინაგანი თვალით. თავის დროზე ამბობდნენ რომ რწმენა რომელსაც ჩვენ რელიგიურს ვუწოდებთ ადამიანს აშორებს ცხოვრებისგან. არადა სწორედ ის ანიჭებს აზრს ჩვენს ცხოვრებას. ესე იგი ჩვენ რაღაცისთვისა ვართ შექმნილნი. ესე იგი რაღაცისთვისაა შექმნილი დედამიწა, მთელი ბუნება. რაღაც მიზნისკენ მიჰყავს ადამიანი და სიცოცხლე უზენაეს გონებას. და მაშინ ის შთაგვაგონებს ჩვენ. ჩვენ არა ვართ ბუშტულები რომლებიც სკდებიან მდუღარე წყლის ზედაპირზე. ყოველი ჩვენთაგანი არის შემოქმედის მსგავსი და ხატი.
ღმერთზე სარწმუნოების სიმბოლო ლაპარაკობს როგორც მამაზე და ცისა და მიწის შემოქმედზე. რას ნიშნავს ეს?
ცნება მამა ხაზს უსვამს იმას რომ ღმერთი არაა უსახო სტიქია, მსგავსი იმისა რაც გამოხატა კარელ ჩაპეკმა რომანში
« აბსოლუტის ფაბრიკა». ამ ფანტასტიური რომანის გმირებმა მატერიიდან გამოყვეს რაღაც ზებუნებრივი ელემენტი. არა, ღმერთი სტიქია არაა, ის პიროვნული საწყისია. ადამიანი იმიტომაა პიროვნება რომ ის ირეკლავს უზენაეს პიროვნულ საწყისს, ზეცისა და მიწის შემოქმედის პიროვნულ საწყისს.
რა არის ცა და მიწა? ესაა სამყაროს ძალიან ძველი სახელი. ჯერ კიდევ ექვსი ათასი წლის წინ ძველი შუმერები სამყაროს უწოდებდნენ ან-კი, რაც ნიშნავს « ცა და მიწა». ბიბლიაც თავის თხრობას იწყებს იმის გადმოცემით რომ ღმერთმა თავიდან შექმნა ცა და მიწა ანუ სამყაროს ძირითადი პარამეტრები.
სიმბოლოში ნახსენებია კიდევ ორი პარამეტრი : «მამა ყოვლისა მპყრობელი,შემოქმედი ცათა და ქვეყანისა, ხილულთა ყოველთა და არახილულთა».
« ხილულთა ყოველთა და არახილულთა». ამ სიტყვებს მივყავართ მთელი სამყაროს,ჩვენი ბუნების ორადობის იდეამდე. ადამიანიც, რომელიც არის მიკროკოსმი, ესე იგი პატარა სამყარო, თავის თავში აერთიანებს ყველაფერს. ჩვენს ქსოვილებში, ჩვენს ძვლებში ცხოვრობენ მინერალები. ჩვენი ორგანიზმის ყოველ უჯრედში ჩადებულია იგივე პრინციპები რაც ნებისმიერი მცენარის უჯრედში. ჩვენს ფიზიოლოგიაში ჩადებულია ყველაფერი რაც არის უმაღლესი ცხოველების ფიზიოლოგიაში. გარდა ამისა ჩვენ კიდევ გვაქვს უხილავი საწყისი, რომელსაც ჩვენ ვუწოდებთ სულს. ფსიქიკა, რომ ვილაპარაკოთ მკაცრად, არის სულისა და სხეულის შემაერთებელი რგოლი.
სული პირველ რიგში გამოირჩევა შემოქმედებით. მხოლოდ სული ქმნის. ცხოველურ სამყაროში შემოქმედება არაა. ამიტომ ჰგავს ადამიანი ღმერთს. სული სწვდება ზნეობრივ ღირებულებებს, ირჩევს სიკეთესა და ბოროტებას შორის. სული თავისუფალია, პოტენციურად თავისუფალი- ამიტომ ადამიანი პასუხს აგებს თავის მოქმედებებზე. სული არაა მატერიალური, მას არა აქვს ფერი, ფორმა, წონა. ის არ იკავებს სივრცეს და ამიტომ ის მოუსპობელია. რატომ ისპობა მატერია? იმიტომ რომ ის შექმნილია რაღაცისგან : მოლეკულებისგან, ატომებისგან, ელემენტარული ნაწილაკებისგან რომლებიც მოძრაობენ სივრცეში. რა არის მოძრაობა? ესაა ადგილის შეცვლა სივრცეში. შემოქმედება, ცნობიერება, სიყვარული არ არიან სივრცეში, ამიტომ მატერიალური მოძრაობა მათთვის მიუწვდომელია და ისინი არ ისპობიან. ადამიანის სული შინაგანად მდიდრდება, იზრდება, მაგრამ მისი ზრდა არაა მატერიალური. იზრდება ხე, იზრდება ორგანიზმი, მაგრამ სული სულ სხვანაირად იზრდება. სულის ყველა თვისება დინამიური, ხაზს ვუსვამ, დინამიური სიდიდეებია, ესე იგი მათ შეუძლიათ ზრდა და შემცირება. ნიჭი შეიძლება ჩავმარხოთ მიწაში, ნიჭი შეიძლება განვავითაროთ; შეიძლება სიყვარულის სწავლა და შეიძლება საკუთარ თავში ამ მისწრაფების დათრგუნვა. ესე იგი არ უნდა ვიფიქროთ რომ ეს ძღვენი გვეძლევა მზა სახით ,რომ ჩნდება როგორც ათენა ზევსის თავიდან და აღარფერია დასამატებელი. არა, ადამიანის მთელი ცხოვრება არის სულიერ თვისებათა განვითარება. ბიბლია ამ თვისებებს უწოდებს ხატსა და მსგავსებას.
მე უკვე ვთქვი რომ ადამიანი არის ბუნების ხატი და მსგავსება, მაგრამ როგორც შემოქმედი, როგორც სიკეთისა და ბოროტების შემმეცნებელი, როგორც მთელი სამყაროს მომცველი მოაზროვნე, ის არის მისი შემოქმედის მსგავსება. ამით იგი უსასრულოდ უფრო მაღალია ყველაფერ დანარჩენზე. სახელგანთქმული ფიზიკოსი და ფილოსოფოსი ბლეზ პასკალი წერდა რომ ადამიანი არის ყლორტი,ლერწამი და რომ ძალიან ადვილია მისი მოსპობა, პატარა წვეთი მოკლავს მას. მაგრამ თუ კი მთელი სამყარო დაეცემა მას თავზე ადამიანი მასზე უფრო მაღალი იქნება იმიტომ რომ სამყარო მას დაეცემა უაზროდ, მხოლოდ ადამიანი გაიგებს იმას რომ ის იღუპება.
ადამიანი გაჩნდა მსოფლიოს ისტორიის უკანასკნელ წამს. ჩვენთვის უცნობია შეიქმნა ის მარტო დედამიწაზე თუ სხვა სამყაროებშიც. დღეს ვლაპარაკობთ მხოლოდ ჩვენს, დედამიწის კაცობრიობაზე. შეიძლება იყოს ორი შესაძლებლობა: ღმერთმა ან დაასახლა სამყრო სხვა კაცობრიობებით ან ჩვენი კაცობრიობაა ეპიცენტრი საიდანაც მოხდება ადამიანების განსახლება, გონების გაშლა მთელს სამყაროში.
მაგრამ მნიშვნელოვანი სხვაა, ისაა რომ სამყარო ბიბლიის თანახმად არაა მზა ნაკეთობა, ის მოცემულობაა, ადამიანის მოწოდება. და როდესაც ადამიანი ღალატობს თავის მოწოდებას ის იწყებს სამყაროს ნგრევას. სამყაროს გარდაქმნისა და განსულიერების ნაცვლად ის აბინძურებს მას. თავისი სულიერი წვდომის უნარის განვითარების ნაცვლად ის ჩლუნგდება. ძმობისა და სიყვარულის გაღრმავების ნაცვლად ის მხეცდება. და ამას ბოლოს და ბოლოს მოჰყვება მძიმე შედეგები.
არ უნდა ვიფიქროთ რომ ღვთაებრივი სასჯელი სისხლის სამართლის სასჯელია. ღმერთი არაა სისხლის სამართლის ინსტანცია. მაგრამ მან შექმნა სამყაროს გარკვეული ზნეობრივი წყობა და ამ წყობაში დათესილი ბოროტება საბოლოო ანგარიშით ბრუნდება მისი დამთესის წინააღმდეგ. ადამიანი პასუხს აგებს იმის გამო რაც შექმნა და ეს პასუხისმგებლობა დაკავშირებულია ადამიანთა ღრმა სოლიდარობასთან. ადამიანები დაკავშირებულნი არიან ერთმანეთთან და როდესაც ჩავდივართ ბოროტებას ის ყოველთვის ვრცელდება ირგვლივ.
ასე რომ სარწმუნოების სიმბოლოს პირველი პუნქტი ეხება ნებისმიერი რელიგიის მთავარ პუნქტს. რაზეც ეხლა ვილაპარაკე ისაა ისლამის და იუდაიზმის დოგმატიც. წარმართებმაც კი, რომლებიც ღმერთს თაყვანს სცემენ ბუნების ცალკეულ გამოვლინებებში, იციან რომ ცალკეული გამოვლინებების უკან იმალება უმაღლესი რეალობა. ამიტომ პირველ პუნქტს შევყავართ მხოლოდ ქრისტიანული სწავლების წინკარში. ეს ჯერ არის რელიგია ამ სიტყვის უფართოესი მნიშვნელობით. ეს არაა არც განყენებული ფილოსოფია, არც მეტაფიზიკა, არც ღვთისმეტყველება. ღვთისმეტყველებაც და ფილოსოფიაც მხოლოდ იაზრებენ მას.
ყოველ ადამიანს აქვს უმაღლეს რეალობასთან უღრმესი საიდუმლო პირადი შეხვედრის შესაძლებლობა. ადამიანი მუდამ უნდა ეძებდეს მისკენ გზას. ჩვენ არასოდეს არ გვექნება სიცოცხლის სისავსე ან ის რასაც ვუწოდებთ ბედნიერებას თუ კი მოწყვეტილები ვიქნებით ამ უმაღლესი რეალობისგან. ჩვენ არასოდეს ვიქნებით ნამდვილად ბედნიერები თუ კი მას შევცვლით ხოლმე კერპებით. ადრე თუ გვიან კერპი დაეცემა და დაიმსხვრევა და ჩვენ დავინახავთ რომ ის უძლურია.
ასი ათასი წლის მანძილზე, იმ დროიდან რაც კაცობრიობამ გააცნობიერა საკუთარი თავი, ის მუდამ მიისწრაფოდა ცისკენ, მუდამ ეძებდა ღმერთს. როგორც გვეუბნება ბიბლია ღმერთმა შექმნა ადამიანი და ადამიანი ეძებს მას. სინამდვილეში ის არაა შორს ყოველი ჩვენგანისგან. ასე წერია მოციქულთა საქმეთა მე-17 თავში. ადამიანის სულის და კულტურის ისტორია ღმერთის ძიების ისტორიაა და მხოლოდ ისტორიის ცალკეულ მონაკვეთებზე თითქოს გიზგიზებს უსულობის ალი, მარადისობისკენ სწრაფვაზე უარის თქმის მცდელობა. ასეთი იყო მატერიალიზმის მცდელობები ძველ ინდოეთში, ძველ ჩინეთში, ძველ საბერძნეთში და ჩვენ საუკუნეში. მაგრამ ეს სულიერი განვითარების ანომალიებია. ნორმალური სულიერი განვითარება მუდამ ხდებოდა რწმენის, რელიგიის ნიშნის ქვეშ.
სიტყვა რელიგია მომდინარეობს ლათინური სიტყვიდან რელიგარე, დაკავშირება. ვართ ჩვენ, ცალკეული ადამიანები და არის ჩვენი ერთმანეთთან დამაკავშირებელი და ჩვენი ყველას უზენაესთან დამაკავშირებელი საიდუმლო. ის გვაკავშირებს არსებობის აზრთან.ჩვენ აღარა ვართ ქვიშის მარცვლები, ნაგავი, შემოდგომის ფოთლები რომლებიც ცვივიან მიწაზე. ყოველი ჩვენთაგანი უსასრულოდ ძვირფასია ტალღებიდან ამოღებული მარგალიტის მსგავსად. ყოველი სული მარგალიტია, ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე თუ როგორაა ის დამუშავებული. დამუშავება კი არის სულიერი ცხოვრება, სულიერი ძალისხმევა.
ასეთია სარწმუნოების სიმბოლოს, მრწამსის პირველი პუნქტი. შემდეგ ჩვენ შევეხებით სიმბოლოს ძირითად თემებს. რა თქმა უნდა
მე მთლიანად ვერ მოვიცავ ამ ამოუწურავ თემას. ზოგ კითხვაზე პასუხის გაცემას მე მოგვიანებით ვეცდები. ეხლა მე მადლობას გიხდით ყველას. მე ძალიან მიხარია რომ შეიკრიბეთ აქ რათა მოისმინოთ ეკლესიის ძველი და მარად ახალგაზრდა სიტყვა- ის ნიკეა-
-კონსტანტინეპოლის სიმბოლო რომელზეც იდგა ქრისტიანობა საუკუნეთა მანძილზე და რომელზეც იდგება მუდამ მასში სულ ახალი და ახალი სიღრმეების აღმოჩენით, მისი წვდომით, ესაა უსასრულო გზა, გზა უსასრულობაში, ღია მოდელი, მოდელი ფრენისა და მოგზაურობისა სინათლისაკენ.
გმადლობთ.
// გაგრძელება იქნება//
No comments:
Post a Comment